Het professoraat anno 2016

Universiteiten zijn belangrijke hefbomen voor economische welvaart, maar in de eerste plaats zijn het oorden waar kennis op het hoogste intellectueel niveau vrij gecreëerd en overgedragen wordt. Zij staan ten dienste van de maatschappij in haar geheel en van de vermeerdering, verdieping en verspreiding van de kennis in het bijzonder. In deze instellingen zijn de professoren de sleutelfiguren om de kerntaken van onderwijs, onderzoek en wetenschappelijke dienstverlening te realiseren. Sinds de jaren tachtig is de universiteit het voorwerp van fundamentele veranderingen zowel op het vlak van onderwijs en onderzoek als op het vlak van het beheer. De studentenaantallen, het aantal doctoraten en postdocs zijn sterk toegenomen, de universiteiten worden beter beheerd, de onderzoeksmiddelen zijn beduidend gestegen en de internationale zichtbaarheid is fors gegroeid. Maar men stond onvoldoende stil bij de impact van deze evoluties op het werk van de individuele professor en op de universiteit in haar geheel. De nieuwe ontwikkelingen brachten immers ook verhoogde prestatiedruk en competitiviteit, toenemende bureaucratie en een groeiend onevenwicht tussen de verschillende taken teweeg. Bovenstaande ontwikkelingen hangen nauw samen met de invoering van het New Public Management in de universiteiten. De auteurs waarschuwen voor de ongewenste neveneffecten van die invoering: het gevaar dat de financiële middelen en de concurrentie doel op zichzelf worden, de focus op louter kwantitatieve metingen, het gemis aan aandacht voor de specificiteit van de diverse disciplines, de afzwakking van de vertrouwensband tussen professor en instelling. Al deze factoren beïnvloeden de kerntaken van de universiteiten en wel in negatieve zin. Concreet leiden deze veranderingen bij vele professoren tot een diepe malaise. Niet alleen ervaren zij een onredelijke toename van de werklast en de competitiedruk, zij hebben ook het gevoel dat ze niet op een adequate manier geëvalueerd worden; zij vrezen ten slotte dat de randvoorwaarden in het gedrang komen die nodig zijn opdat zij hun kerntaken op de best mogelijke manier zouden kunnen vervullen. Precies vanuit hun verbondenheid met hun instelling en hun liefde voor hun werk, vrezen vele professoren dat – indien de huidige trend verder gaat – de voorwaarden zullen ontbreken voor het degelijk en creatief uitvoeren van hun opdracht. Zij moeten de tijd, de ruimte en de middelen krijgen om te doen wat de samenleving van hen verwacht: degelijk onderwijs, grondig onderzoek en brede maatschappelijke dienstbaarheid. Dit Standpunt poogt dieper in te gaan op de symptomen van de malaise en op de onderliggende oorzaken. Het richt tegelijk een aantal dringende aanbevelingen tot beleidsmakers en universitaire besturen met het doel aan de verdere bloei van onze universiteiten bij te dragen.

Jaar van publicatie:2016

Toegankelijkheid:Closed