< Terug naar vorige pagina

Project

Een sensorisch-artistieke benadering van de stad als leefomgeving: ontwikkeling en implementatie van een materieel-discursieve onderzoekslens

De laatste decennia is de methodologische belangstelling voor artistiek geïnspireerd en sensorisch etnografisch onderzoek aanzienlijk toegenomen. Voortbouwend op deze twee benaderingen onderzoekt dit proefschrift het potentieel van een esthetische oriëntatie op onze leefomgeving. Drie empirische studies werden uitgevoerd om te onderzoeken hoe we, door het verkennen van een veranderende buurt, onze gangbare manieren van denken over het verzamelen, analyseren en verspreiden van onderzoeksresultaten hebben uitgedaagd.

Het eerste deel van dit proefschrift omvat een inventarisatie van artistiek geïnspireerde studies en draagt bij tot een beter begrip van deze methodologische benadering. Hoofdstuk 1 presenteert de bevindingen van een verkennende literatuurstudie over het inzetten van artistiek geïnspireerde methoden in gemeenschapsgericht onderzoek. Deze systematische literatuurstudie bevat een uitgebreid overzicht aan studies waarin kunst werd ingezet in één of meerdere fasen van het onderzoeksproces. Deze studies werden gekenmerkt door een actieve betrokkenheid van de onderzoekers bij het artistieke proces of bij het begeleiden van onderzoeksdeelnemers in artistieke processen. Het hoofdstuk biedt een beschrijvende analyse van het veld van artistiek geïnspireerd onderzoek dat zich met name richt op gemeenschapsinitiatieven. Het biedt richtlijnen voor toekomstige onderzoekers en praktijkwerkers die creatieve methoden in hun eigen projecten wensen te gebruiken. In hoofdstuk 2 wordt een specifiek segment van de studies uit deze systematische literatuurstudie onder de loep genomen. De aanwezige photovoice studies, die rapporteren over een specifieke participatieve methode waarbij onderzoeksdeelnemers aan de hand van fotografie hun wereld in beeld brengen en in dialoog gaan met beleidsmakers, worden onderworpen aan een kritische analyse. Het hoofdstuk vestigt de aandacht op de theoretische uitgangspunten van deze methode en brengt in kaart hoe onderzoekers die dergelijke photovoice studies uitvoeren zichzelf positioneren binnen hun onderzoek en invulling geven aan de noties van ‘voice’ en ‘empowerment’ van kwetsbare deelnemers.

In het licht van de bevindingen van deze literatuurstudie, rapporteert het tweede deel over drie empirische studies. De specifieke setting waarin deze methodologische experimenten plaatsvonden, betreft een Vlaamse stedelijke buurt in transitie, de Leuvense Vaartkom. Deze studies beschrijven hoe buurtbewoners, kunststudenten en jongeren werden uitgenodigd om hun zintuigen aan te zetten om de meervoudige beleefde aspecten van plaats te identificeren. Hoofdstuk 3 presenteert een studie waarin buurtbewoners samen met de onderzoekers in het stedelijk gebied wandelden en hun ervaringen over en visie op hun buurt deelden tijdens zintuiglijke wandelende interviews. Het hoofdstuk bouwt voort op recente literatuur over zintuiglijk onderzoek en over wandelen als zintuiglijke onderzoeksmethode. Aan de hand van citaten uit de interviewtranscripten, beeldmateriaal en persoonlijke reflecties van de onderzoekers worden de implicaties van de sensorische onderzoeksbenadering besproken. Hoofdstuk 4 bespreekt een studie waarbij studenten van de plaatselijke kunstopleiding betrokken werden. Het ontwerpen van een kunstwerk maakte deel uit van een zintuiglijke exploratie van de veranderende stedelijke omgeving. In deze studie wordt nagegaan hoe kunstwerken die in het kader van sensorisch onderzoek werden geproduceerd, beschouwd kunnen worden als onderzoeksdata en hoe ze kunnen bijdragen aan het articuleren van het soort stad dat bewoners beogen. De paper stelt een materiaal-discursief raamwerk voor om de onderzoekscreaties van deelnemers te analyseren. Hoofdstuk 5 presenteert een participatieve studie waarin jongeren, kunstenaars, jeugdwerkers en onderzoekers deelnamen aan een reeks collectieve zintuiglijke wandelingen doorheen het veranderende stedelijke landschap, aan upcycling-workshops en aan een publieke tentoonstelling in de buurt. Het hoofdstuk biedt een theoretische reflectie over hoe de elementen van een ‘response-able pedagogy’ de onderzoekers hebben uitgedaagd om hun case te herdenken. De implicaties van deze pedagogische invulling voor participatief werken in de publieke ruimte en ethisch handelen worden besproken.

In de algemene conclusie wordt ingegaan op de bijdragen en beperkingen van dit proefschrift, van waaruit suggesties voor toekomstig onderzoek worden geformuleerd. In deze conclusie wordt de noodzakelijke verbinding tussen theoretisch, methodologisch en empirisch werk benadrukt, omdat spanningen op één van deze dimensies onvermijdelijke gevolgen hebben voor de andere dimensies

Datum:1 okt 2013 →  14 feb 2020
Trefwoorden:Arts Based Methods
Disciplines:Psychologische methoden, Mathematische en kwantitatieve methoden, Algemene pedagogische en onderwijswetenschappen, Sociale theorie en sociologische methoden, Politieke theorie en methodologie, Toegepaste wiskunde, Statistische en numerieke methoden
Project type:PhD project