< Terug naar vorige pagina

Project

Longitudinaal onderzoek naar de invloed van hulpbronnen en interactiepatronen in het gezin op het ontwikkelingsverloop van kinderen met ernstig meervoudige beperkingen

Jonge kinderen met een grote cognitieve en motorische ontwikkelingsvertraging zijn vanwege het complexe samenspel van hun beperkingen sterk afhankelijk van hun onmiddellijke sociale omgeving. Daarbij worden ouders en professionals geconfronteerd met unieke uitdagingen in opvoeding en ondersteuning, terwijl onderzoek naar deze specifieke doelgroep zeer schaars is. Gebaseerd op de 'Developmental Systems Approach' van Guralnick (2011), heeft dit doctoraatsproject als doel om ouder-kind interacties en de door het gezin georganiseerde kindervaringen in deze doelgroep te beschrijven, alsook de onderlinge relatie tussen deze gezinsfactoren en de ontwikkelingskenmerken van het kind cross-sectioneel en longitudinaal te onderzoeken.

Ten eerste onthulde een systematisch literatuuronderzoek (manuscript 1) dat gezins- en opvoedingsfactoren een van de meest opvallende hiaten zijn in de huidige literatuur over de ontwikkeling van kinderen met een verstandelijke beperking. Ten tweede werden de kenmerken van en het verband tussen ouderlijk gedrag en de interactieve betrokkenheid van kinderen onderzocht. Ouder-kind dyades (leeftijd kinderen tussen 6 en 59 maanden) werden geobserveerd tijdens een ongestructureerde speelsituatie. Deze video-observaties werden met behulp van globale beoordelingsschalen voor ouder- en kindgedrag op macroniveau gescoord. Cross-sectioneel (manuscript 2) werden lage niveaus van ouderlijke discipline en initiatie van kinderen gevonden. Responsief gedrag van ouders was positief gerelateerd aan de interactieve betrokkenheid (d.w.z. aandacht en initiatie) van kinderen. Longitudinaal werd bevestigd dat deze relatie consistent aanwezig was over een tijdsspanne van twee jaar (manuscript 3). Ook bleek het initiële niveau van kindinitiatie de prestatiegerichtheid en het directief gedrag van ouders twee jaar later positief te voorspellen. In een volgende studie werden de frequentie, het samen voorkomen en de temporele afhankelijkheid van specifiek interactief gedrag onderzocht door de ouder-kind observaties op een continue manier te coderen met behulp van een zelf ontwikkeld codeerschema (manuscript 4). Hoewel sociaal gedrag van kinderen een 'trigger' van de ouders nodig leek te hebben, bleken ouders vaker onafhankelijk met hun kind in contact te treden, ondanks de lage respons van het kind. Ten derde werden de door het gezin georganiseerde kindervaringen onderzocht en vergeleken met die van typisch ontwikkelende kinderen. Op basis van een vragenlijst werden concrete gezinsactiviteiten beschreven in termen van diversiteit, frequentie, betrokkenheid van de kinderen en de aanwezigheid van familieleden (manuscript 5). Kinderen in de studiegroep ervaarden over het algemeen minder diverse activiteiten (met een bijkomend lagere frequentie van buitenshuisactiviteiten) en vertoonden lagere betrokkenheidsniveaus dan typisch ontwikkelende kinderen. Vanuit een meer kwalitatieve benadering werd de duurzaamheid van gezinsroutines onderzocht door middel van een interviewprocedure en beschreven in termen van ecologische fit, congruentie en zinvolheid (manuscript 6). Vanuit dit ecocultureel kader werd geconcludeerd dat ouders actief invloed hebben op de duurzaamheid van het gezinsleven, maar dat gezinnen uit de studiegroep meer afhankelijk zijn van anderen en veel baat zouden kunnen hebben bij het verbeteren van de organisatie van formele ondersteuning.

Dit proefschrift was een eerste stap in het beschrijven van de contextuele invloeden op de ontwikkelingskenmerken van jonge kinderen met een grote cognitieve en motorische ontwikkelingsvertraging. Naast het formuleren van enkele praktische implicaties, worden suggesties voor toekomstig onderzoek gedaan op basis van de empirische bevindingen en methodologische reflecties die voortvloeien uit de uitgevoerde studies.

Datum:1 okt 2014 →  30 sep 2020
Trefwoorden:Longitudinal study, influence, family resources, family patterns of interaction, development, children, profound intellectual, multiple, disabilities
Disciplines:Orthopedagogiek en onderwijs voor specifieke onderwijsbehoeften
Project type:PhD project