Een historisch-hermeneutische studie van παροιμία en παρρησία in het Johannesevangelie. Een bijdrage aan de interpretatie van Johanneïsche taal in haar antieke retorische context

De beeldspraak in het Johannesevangelie lijkt verward en incoherent. Jesus wordt er voorgesteld als het lam (Joh 1,29), de herder van de schapen (10,1-16), en zelfs als de deur waardoor dezelfde herder de schapen naar de weidegrond leidt (10,1-9), enz. Men slaagt er niet in de Johanneïsche beeldspraak formeel in te delen noch er een omvattende omschrijving van te bieden. Geen enkele theorie is in staat om de oorsprong, de literaire vorm, de theologische betekenis en functie en het literaire gebruik van deze beeldspraak te verklaren op een manier die door iedereen aanvaard wordt. De meer recente secundaire literatuur heeft daarom gezocht naar Johannes' opvattingen over taal. Niettemin is haar synchrone benadering van Johannes' karakterisering van Jezus' taal met de begrippen παροιμία en παρρησία niet in staat om het hoofd te bieden aan een groot aantal moeilijkheden in de literaire context van het Johannesevangelie. Wij zullen dit wel trachten te doen door een breder historisch-contextueel interpretatiekader te bieden: 1. de behandeling van παρρησία in Philodemus’ Περὶ παρρησίας en Plutarchus' Πῶς ἄν τις διακρίνειε τὸν κόλακα τοῦ φίλου; 2. de behandeling van παροιμία in het boek Spreuken (LXX); 3. het gebruik van παροιμία en παραβολή door de vertalers Aquila en Symmachus om de vertaling van de Septuaginta van het Hebreeuwse māšāl te corrigeren. Dit historisch-contextuele interpretatiekader zal ons ook in staat stellen om Johannes' opvattingen over taal met die van Marcus te vergelijken. Marcus hanteert de begrippen παραβολή en παρρησία om Jesus' taal te karakteriseren. Deze historisch-contextuele benadering zal leiden tot een meer precieze interpretatie van de theologie in het Johannesevangelie (vnl. Christologie en soteriologie) en tot een beter begrip van de natuur van de relatie tussen Johannes en Marcus.