Leren en geheugen in psychopathologie

Leren en geheugen spel een rol in uiteenlopende vormen van psychopathologie. Zo worden mensen met depressieve klachten gekenmerkt door overalgemene autobiografische herinneringen, zijn flashbacks een centraal kenmerk van post-traumatische stress stoornis (PTSD), is vermijdingsleren een belangrijke oorzaak van het ontstaan en voortduren van angstklachten, en staan stoornissen in werkgeheugen en andere executieve functies centraal bij ADHD. In behandeling wordt geprobeerd om geheugenrepresentaties aan te passen, onder meer door het aanreiken van corrigerende leerervaringen, en wordt ook geprobeerd om rechtstreeks in te grijpen op verstoorde leer- en geheugenprocessen, bijvoorbeeld door het trainen van werkgeheugen en gerelateerde functies of het verbeteren van de reminiscentie-stijl. Deze voorbeelden illustreren hoe psychologische en later ook neurobiologische theorieën over leren en geheugen van oudsher een belangrijke bron van inspiratie zijn geweest voor ons begrip van psychische stoornissen, en hoe evoluties in fundamentele kennis over leren en geheugen de aanzet hebben gevormd voor de ontwikkeling en vernieuwing van behandelingen en interventies. Toch verloopt de vertaling van de nieuwste inzichten uit de experimentele cognitieve psychologie en de cognitieve neurowetenschappen met betrekking tot basale processen van leren en geheugen naar innovatieve en meer effectieve behandelingen vaak moeizaam. Een partiële verklaring daarvoor is te vinden in het feit dat veel onderzoeksgroepen zich toeleggen op óf het genereren van nieuwe basisinzichten met betrekking tot psychologische en neurobiologische mechanismen van leren en geheugen, óf het ontwikkelen van nieuwe interventies voor psychische klachten, al dan niet gebaseerd op die elders ontwikkelde basisinzichten. Weinig onderzoeksgroepen zijn beslagen in beide aspecten, wat maakt dat nieuwe bevindingen uit het experimentele onderzoek vaak slechts moeizaam de weg vinden naar klinische vertaling, en dat experimentele onderzoekers soms een overtrokken beeld hebben van de mate waarin hun bevindingen vertaalbaar zijn naar of relevant zijn voor de klinische praktijk, omdat de predictieve validiteit van laboratiummodellen voor psychische stoornissen onvoldoende is onderzocht. De betrachting van de hier voorgestelde onderzoeksgemeenschap is bestaande contacten tussen een aantal van de meest vooraanstaande onderzoeksgroepen en – departementen op dit domein te intensifiëren en andere met elkaar in contact te brengen. Hierbij zijn enerzijds onderzoeksgroepen betrokken die zich nu al bewegen op het snijvlak tussen basisonderzoek en psychopathologie, en anderzijds groepen die de bakens verzetten in hetzij fundamenteel onderzoek naar leren en geheugen, hetzij onderzoek gericht op het begrijpen en behandelen van psychopathologie maar met een duidelijke interesse in en engagement voor de vertaalslag tussen basiswetenschap en praktijk.