Van onzichtbaar naar ononzichtbaar: de rol van analogie in taalverandering

Ondanks het feit dat analogie vaak aangehaald wordt als mechanisme voor taalverandering, blijft de verklarende kracht van analogie controversieel. Er is namelijk een gebrek aan onafhankelijk bewijs voor de rol die analogie speelt in taalverandering (Kiparsky 1974; Plag 2003; Fischer 2018). Met dit doctoraatsproject gingen we op zoek naar dergelijk onafhankelijk bewijs voor analogie in taalverandering. Onze hypothese stelt dat analogie beïnvloedt hoe een verandering verloopt, en dus sporen achterlaat. In een reeks corpus studies, werden vijf mogelijke sporen van analogie onderzocht door gebruik te maken van een set deprepositionele adnumerale markeerders (e.g. about in about twenty people attended the party).

In de eerste studie werd aangetoond dat syntagmatische analogie (cf. Delbecque & Verveckken 2014) een invloed heeft op taalverandering : innovatieve zinscontexten lijken sterk op reeds bestaande contexten. Door de gelijkenissen tussen syntactische contexten baant analogie een geleidelijk pad van verandering (cf. De Smet 2016b). De tweede en derde studie onderzochten analogie tussen constructies, of paradigmatische analogie. In een vergelijkend onderzoek naar de opkomst van about, dat als eerste deprepositionele adnumeraal markeerder niet kon steunen op gelijkenissen met andere deprepositionele adnumeraal markeerders, en over, dat wel kon rekenen op analogische modellen. Uit de vergelijking bleek dat analogie niet alleen een verandering sneller verliep (cf. Verveckken 2016: 251n25), maar ook dat voor veranderingen die gebruik maken van analogie ambiguïteit niet optreedt als trigger voor de verandering (Brems 2007; Aaron 2016; Verveckken 2016). Als een verandering kan rekenen op analogische modellen, dan voorziet ambiguïteit enkel de brandstof voor de verandering. Analogie zorgt voor een vlottere verandering omdat het de kloof tussen gewoonte en vernieuwing overbrugt.

De vierde en vijfde studie keken naar individuele cognitie, door verhoogde beschikbaarheid van de analogische modellen te onderzoeken. Analogie blijft vaak uit omdat het ophalen van analogische modellen stroef verloopt (Gick & Holyoak 1980; Gentner & Maravilla 2018), maar analogie verloopt vlotter als de analogische modellen sneller beschikbaar zijn (De Smet 2016a; De Smet 2018). In de vierde studie, onderzochten we hoe een stevigere cognitieve verankering van de analogische modellen de verandering kan ondersteunen. Een vergelijking van individuele taalgebruikers toonde aan dat sprekers met stevige cognitieve verankering van de modellen sneller de innovatie gebruiken, of toch wanneer de verandering nog heel vers is. De vijfde studie demonstreerde dat het recent horen of gebruiken van analogische modellen, i.e. priming, een positief effect had op het gebruik van de innovatie, opnieuw enkel als de innovatie recent is.

Dit project vond verschillende sporen van analogie in taalverandering en bewijst zo de rol van analogie in taalverandering. Dit bewijs voor analogie bevestigt het belang van analogische associaties, en associaties gebaseerd op gelijkenissen in het algemeen, in hoe het menselijk brein taal opslaat en verwerkt. Aan de andere kant toont dit onderzoek dat niet alle gelijkenissen even belangrijk zijn, aangezien niet alle mogelijke analogische modellen een effect hebben op hoe een verandering verloopt. Verder kan toekomstig onderzoek andere taalveranderingen onderzoeken om nog meer bewijs te verzamelen voor analogie in taalverandering. Dit onderzoek stelt alvast een duidelijk precedent.

Aaron, Jessi Elana. 2016. The road already traveled: Constructional analogy in lexico-syntactic change. Studies in Language 40(1). 26–62. https://doi.org/info:doi/10.1075/sl.40.1.02aar.

Brems, Lieselotte. 2007. The Grammaticalization of Small Size Nouns: Reconsidering Frequency and Analogy. Journal of English Linguistics 35(4). 293–324. https://doi.org/10.1177/0075424207307597.

De Smet, Hendrik. 2016a. The root of ruthless: Individual variation as a window on mental representation. International Journal of Corpus Linguistics 21(2). 250–271. https://doi.org/10.1075/ijcl.21.2.05des.

De Smet, Hendrik. 2016b. How gradual change progresses: The interaction between convention and innovation. Language Variation and Change 28(1). 83–102. https://doi.org/10.1017/S0954394515000186.

De Smet, Hendrik. 2018. Unwitting inventors: English speakers use -ly-adverbs more creatively when primed. Zeitschrift für Anglistik und Amerikanistik 66(3). 329–340. https://doi.org/10.1515/zaa-2018-0028.

Delbecque, Nicole & Katrien Verveckken. 2014. Conceptually-driven analogy in the grammaticalization of Spanish binominal quantifiers. Linguistics 52(3). 637–684. https://doi.org/10.1515/ling-2014-0002.

Fischer, Olga. 2018. Analogy. In New Trends in Grammaticalization and Language Change, 75–104. https://www.jbe-platform.com/content/books/9789027263438-slcs.202.04fis. (7 February, 2019).

Gentner, Dedre & Francisco Maravilla. 2018. Analogical Reasoning. In L.J. Ball & V.A. Thompson (eds.), International Handbook of Thinking and Reasoning (Routledge International Handbooks), 186–203. New York: Psychology Press.

Gick, Mary L. & Keith J. Holyoak. 1980. Analogical problem solving. Cognitive Psychology 12(3). 306–355. https://doi.org/10.1016/0010-0285(80)90013-4.

Kiparsky, Paul. 1974. Remarks on analogical change. In John M. Anderson & Charles Jones (eds.), Historical linguistics II, theory and description in phonology (North-Holland Linguistic Series 12b), vol. 2, 257–275. Amsterdam: North-Holland Publishing Company.

Plag, Ingo. 2003. Word-formation in English (Cambridge Textbooks in Linguistics). Second edition. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press.

Verveckken, Katrien. 2016. Binominal quantifiers in Spanish: syntagmatic and paradigmatic analogy in interaction. Language Sciences (Binominal Syntagms as Loci of Synchronic Variation and Diachronic Change) 53. 114–135. https://doi.org/10.1016/j.langsci.2015.05.008.