Lange-termijn participatie in design processen. Een verkenning van de betrokkenheid van niet-expert gebruikers in open spaces.

De afgelopen decennia waren we getuige van een groei in en verspreiding van ‘open spaces’ (vb. Fablabs, Maker Spaces, Living labs en City labs). Deze ‘open spaces’ richten zich op het opzetten van ontwerpprocessen om bestaande innovatievormen uit te dagen, te experimenteren met materialen en het organiseren van collectieven. Hoewel deze ruimtes mensen in staat stellen om makkelijk toegang te krijgen tot (technische of sociale) infrastructuren, blijft een belangrijke vraag hoe we niet-experts binnen deze ‘open spaces’ kunnen betrekken. Dit doctoraatsonderzoek kadert binnen de aanpak van Participatief Design (PD). Deze aanpak gaat uit van het principe dat iedereen die door het ontwerp wordt beïnvloed, betrokken dient te worden in het ontwerpproces. Vertrekkende vanuit twee ‘open spaces’ exploreert dit doctoraatsonderzoek hoe de langdurige betrokkenheid van niet-experts in ontwerpprocessen kan worden bereikt.

De bevindingen van dit doctoraatsonderzoek zijn gebaseerd op inzichten afkomstig uit zes verschillende projecten die plaatsvonden binnen FabLab Genk of De Andere Markt. Het eerste deel van deze thesis benadrukt het belang van het combineren van verschillende, aanvullende strategieën om niet-experts in ‘open spaces’ te betrekken. Bovendien gaan deze lange-termijn ontwerpprocessen idealiter uit van gedeelde waarden en visies, waarbij de nadruk ligt op de noodzaak om relaties uit te bouwen. Dit uitbouwen van relaties wordt voornamelijk uitgevoerd tijdens zogenaamde backstage-activiteiten (d.w.z. meer informele activiteiten zoals koffiepauzes die complementair zijn aan frontage-ontwerpactiviteiten zoals co-ontwerpsessies). Het investeren in dit backstage-werk beïnvloedt zowel de rol van de ontwerpers als die van participanten in het ontwerpproces. De volgende drie hoofdstukken van deze thesis focussen dan ook op de relationele kwaliteiten en de verschillende, overlappende rollen van de ontwerpers in zowel de backstage- als frontstage-activiteiten van lange-termijn PD-processen. Vergelijkbaar met het tweede stuk van de thesis, bevat het laatste deel twee hoofdstukken die exploreren welke verschillende rollen participanten vervullen in lange-termijn ontwerpprocessen. Hierbij wordt voornamelijk toegespitst op het backstage-werk.

Dit doctoraatsonderzoek biedt inzicht in het belang van backstage-ontwerpactiviteiten en de relationele kwaliteiten van de ontwerper in het opzetten van langdurige participatieprocessen met niet-experts. Bovendien reikt het ‘open spaces’enkele inzichten aan voor het opzetten van lange-termijn processen met niet-experts. Het doctoraatsonderzoek eindigt met een pleidooi voor backstage-ontwerpers en het extra zichtbaar maken van het essentiële backstage-werk. Dit laatste vormt immers een onmisbaar onderdeel van het ontwerpproces.