Dirigeren en gedirigeerd worden: op zoek naar een radicaal 'klassieke' herconceptualisering van algemene muzikale vorming

Mijn onderzoek gaat uit van een problematisering van het concept en de praktijk van algemene muzikale vorming, zoals deze terugkomen in relevante literatuur, waarbij ik claim dat meer en meer hedendaagse discours -politiek, artistiek, pedagogisch- openlijk twijfelen aan de noodzaak en de mogelijkheid om muziek op te nemen in de curricula van algemeen onderwijs, als vak op zich. Na een aantal van vooronderstellingen van deze actuele problematiseringen te hebben geanalyseerd, gaat mijn onderzoek over tot het in kaart brengen van het vakgebied van wijsgerige muziekpedagogiek (philosophy of music education, PME), de discipline die zich het meest uitgesproken bezighoudt met nadenken over de 'grondbegrippen' van muziekonderwijs en muzikale opvoeding, i.e. de argumenten en waarden die betrekking hebben op het aandeel van muziek in opvoeding en in de curricula van algemeen onderwijs in het bijzonder. 

Zoals duidelijk moet worden, wordt deze jonge discipline, die reeds snel in verschillende pedagogische en filosofische oriëntaties is vertakt, vandaag met een moeilijk dilemma geconfronteerd, dat haar in een impasse dreigt te doen belanden. Aan de ene kant tekent zich namelijk een sterk 'legitimerende' strekking af die tracht muzikale vorming te wortelen in (relatief) algemene principes van de menselijke natuur -zij het van esthetische, socio-politieke en/of cognitieve aard. Aan de andere kant komt steeds meer een tendens op die zich uitdrukkelijk onthoudt van meer algemene conceptualisering, en die vooral inzet op (verondersteld) rechtstreekse correlaties tussen bepaalde muziek-educatieve methodes en praktijken, en hun intra- en extramuzikale resultaten. 

Aangezien in beide gevallen algemene muzikale vorming dreigt de problemen waar ze vandaag mee te maken krijgt, ofwel te vereenvoudigen, ofwel te negeren, pleit ik voor een volstrekt nieuwe aanpak inzake conceptualisering, beginnende bij een herformulering van de vragen die oprijzen uit de problematische hedendaagse situatie. Door aldus 3 grote onderzoeksvragen uit te werken die vragen om concepten van muzikale vorming die toelaten om vanuit de muziek zelf over publiek-educatieve waarden na te denken, wil ik de basis leggen voor een methodologisch kader dat de constructie van zulke concepten maximaal mogelijk maakt en ondersteunt. Pas nadat dit kader (waarvoor ik inspiratie haal bij de filosofie van Gilles Deleuze) op een heldere manier is vormgegeven, kan er begonnen worden met het  conceptuele werk waar mijn onderzoek eigenlijk op gericht is.    

Het centrale concept waar mijn huidig onderzoekskader rond is opgebouwd, is dat van "conducting conducts", dat in het Engels (of Frans) zowel connotaties van 'dirigeren', 'geleiden', en 'gedrag' oproept. Mijn eerste verkennende onderzoekingen hebben dan ook uitgewezen dat dit polyvalent begrip op z'n minst de volgende 3 muziekpedagogisch relevante dimensies kan omvatten: (1) symfonische directie, veelal uitgevoerd door een dirigent; (2) de Oud-Grieke notie van mousikē, dat zowel betrekking heeft op muzikale, educatieve én politieke gedragsmodaliteiten; (3) een dynamische en relationele 'metafysica' van de esthetische en muzikale ervaring, die voorbijgaat aan de tegenstellingen die vandaag de wijsgerige muziekpedagogiek domineren. Mijn toekomstig onderzoek is er vooral op gericht om deze dimensies als onderzoekslijnen verder uit te bouwen en te integreren, en zo te laten zien hoe hun differentiële wederzijdse afhankelijkheden toelaten om nieuwe, creatieve perspectieven voor een hedendaagse algemene en publieke muzikale vorming te ontwikkelen. Een belangrijke specificatie van mijn onderzoeksproject betreft een heroverweging van het aandeel van klassieke muziek in de algemene muzikale vorming, en concreter, de constructieve (eerder dan conservatieve of kritische) rol die zij kan spelen -met name aan de hand van het concept van "conducting conducts"- bij het ontwikkelen van voornoemde perspectieven.