< Terug naar vorige pagina

Project

De prevalentie van epilepsie en slaap-waak stoornissen binnen de ziekte van Alzheimer

De ziekte van Alzheimer is één van de meest voorkomende neurodegeneratieve ziekten met een belangrijke socio-economische impact. De ziekte is op dit moment niet te genezen en heeft vaak de dood tot gevolg. Epilepsie en slaap-waakstoornissen zijn frequente comorbiditeiten van de ziekte van Alzheimer die reeds in een vroeg stadium van de ziekte optreden. Ze veroorzaken niet alleen snellere deterioratie van de ziekte door aantasting van het geheugen en gedrag, maar zijn ook een toenemende belasting voor de mantelzorger en vaak de reden dat patiënten naar een rust- en verzorgingstehuis dienen te verhuizen. De prevalentie en invloed van deze epilepsie en slaap-waakstoornissen binnen de ziekte van Alzheimer wordt onderschat. Het meest frequente type epilepsie aanval binnen de ziekte van Alzheimer is niet een tonisch-clonische aanval, maar zijn focale temporale kwab aanvallen. Deze laatste zijn niet-convulsieve aanvallen, gekenmerkt door autonome fenomenen (tachycardie, zweten, hyperventilatie, …), psychische fenomenen (angst, déjà vu, …), verwardheid en arousals tijdens de slaap. Ze worden vaak niet opgemerkt door het medisch personeel of de mantelzorger en vaak beschouwd als verwardheid kaderend in de ziekte van Alzheimer. Deze ictale en interictale epileptische ontladingen worden vaak niet gedetecteerd met routine EEG studies. Lange termijn EEG monitoring en voornamelijk slaap-EEG monitoring is meer sensitief om deze ictale en interictale activiteit op te sporen en te meten. Slaap-waakstoornissen (o.a. verminderde slow-wave sleep, verminderde REM slaap, verlengde REM-latentie, slaapfragmentatie met frequente arousals, OSAS, …), die belastend zijn voor patiënt en zorgverlener, zijn een vroeg symptoom bij milde cognitieve beperkingen en preklinische fase van de ziekte van Alzheimer. Er is een wederzijds effect tussen de pathologie van de ziekte van Alzheimer op slaap-waak stoornissen. Bovendien is er een complexe interactie tussen epilepsie en slaap-waak stoornissen waarbij de enigste manifestatie van een focale temporale kwab aanval een arousal van de slaap kan zijn. Het is meer dan waarschijnlijk dat een groot deel van deze epileptische activiteit onopgemerkt blijft want deze is niet steeds zichtbaar op scalp EEG maar kan wel via foramen ovale elektrodes gedetecteerd worden. Interictale ontladingen zijn het meest frequent tijdens de slaap. De comorbiditeiten van slaap-waak stoornissen en epilepsie in de ziekte van Alzheimer werden nog niet bestudeerd en zullen ook de focus van ons project zijn. Op basis van bovenstaande bevindingen formuleren wij volgende hypotheses: - Epilepsie en slaap-waakstoornissen zijn frequent onderschatte comorbiditeiten van de ziekte van Alzheimer die vroegtijdig tijdens de ziekte aanwezig zijn en verdere progressie in de hand werken; - Patiënten met ernstige slaap-waak stoornissen vertonen frequenter epileptische aanvallen waarbij nachtelijke corticale arousals en autonome fenomenen een manifestatie van deze hippocampale/temporale kwab aanvallen zijn en dat epilepsie meer frequent is bij patiënten met OSAS die een AHI index ≥ 15 vertonen; - Behandeling van epilepsie en slaap-waakstoornissen kan de progressie van de ziekte vertragen; - Epilepsie treedt frequent op bij patiënten met uitgebreide hippocampale schade, die we kwantificeren adhv tau-PET; - Een meerderheid van de patiënten lijdend aan de ziekte van Alzheimer hebben silentieuze hippocampale aanvallen we kunnen detecteren met foramen ovale electrodes. Ons primair doel is om met een case-control studie (100 cases – 30 controles) de prevalentie van epilepsie en slaap-waakstoornissen bij patiënten met de ziekte van Alzheimer in kaart te brengen aan de hand van de meest geavanceerde technologie. Om bovenstaand doel te bereiken is het project verdeeld in tien werkpakketten (work packages ‘WP’) waarbij we systematisch te werk gaan. In een eerste fase zullen we onze studiepopulatie selecteren (WP1). Vervolgens zullen we aan de hand van een ambulante 24-uur EEG monitoring en polysomnografie in combinatie met Sensor dot (WP2), de prevalentie van interictale epileptische activiteit en epileptische activiteit (WP3) en slaap-waakstoornissen bij patiënten met de ziekte van Alzheimer (WP4) en de interactie hiervan (WP5) registreren. Verder zullen we, op basis van kenmerken en patronen van fysiologische data gedurende de nacht, op zoek gaan naar mogelijke slaapbiomerkers bij patiënten met de ziekte van Alzheimer (WP6). In een volgende fase zullen we bij, vijftien geselecteerde patiënten die interictale eileptische onladingen op scalp EEG vertoonden (zie WP3) en/of frequente corticale arousals vertoonden (zie WP4), via foramen ovale elektrodes langdurige monitoring doen om silentieuze hippocampale epileptische aanvallen te detecteren (cfr. hypothese). Er zal nagegaan worden of deze hippocampale epileptische ontladingen correleren met de hoeveelheid tau load in deze regio’s adhv MRI-tau-PET scanning. In WP9 zullen we algoritmen ontwikkelen om de hersenconnectiviteit te kwantificeren en deze toe te passen om de dynamisch op elkaar inwerkende hersenregio's in verschillende omstandigheden te modelleren, waarbij we veranderingen in netwerkdynamiek onder verschillende omstandigheden hopen te ontdekken, zoals slaap-waakstoornissen, epileptische activiteit en verschillende stadia binnen de ziekte van Alzheimer, of zelfs in combinaties daarvan. Een gebruikelijke relatie tussen slaap en epilepsie bij de patiënten met de ziekte van Alzheimer zal worden onderzocht. We verwachten een EEG-biomerker te vinden voor bepaalde slaap-waakproblemen en/of epilepsie bij de ziekte van Alzheimer. Ten slotte nemen we momenteel deel aan een door EIT-Health gefinancierd project “A multi-center study to examine clinical scenarios for long-term monitoring of epileptic seizures with a wearable biopotential technology (S63631)” waarbij we ernaar streven om deze draagbare bio-potentiële technologie in onze huidige studie te gebruiken. We zullen Sensor Dot-gegevens vergelijken met de gouden standaard polysomnografie EEG en de haalbaarheid onderzoeken van het bestuderen van slaap-waakstoornissen en epilepsie bij patiënten met AD in de thuissituatie met behulp van dit polyvalent draagbare apparaat.

Datum:2 okt 2020 →  Heden
Trefwoorden:Epilepsy, Alzheimer's Disease, Sleep-wake disturbances
Disciplines:Neurowetenschappen niet elders geclassificeerd
Project type:PhD project