< Terug naar vorige pagina

Project

Topsport als middel (VLOV86)

Onder druk van de gestegen concurrentie investeren overheden alsmaar meer om topsportsucces te behalen op het internationaal strijdtoneel. Dit heeft geleid tot een mondiale medaillewedloop, waarbij landen op zoek gaan naar de maatschappelijke return van hun investeringen. Onder meer door een sterkere strategische beleidsvoering heeft Vlaanderen doelgerichte keuzes gemaakt met als inzet de kansen op medailles te verhogen. Net als in andere landen bestaat de noodzaak om de investeringen in topsport te onderbouwen en te legitimeren. De gedachtegang is dat succes tenslotte ook invloed heeft op andere positieve uitkomsten voor een land en zijn bevolking (impact), zoals een gevoel van nationale trots, sociale cohesie, internationaal prestige, een ‘feel good’ factor, een toename van het sport- en beweeggedrag, een toegenomen waardering van Vlaanderen en België in het buitenland tot het stimuleren van de economie via verbinding van sport en bedrijfsleven.Het Vlaams beleidKlaarblijkelijk laat het maatschappelijke draagvlak van topsport ook de Vlaamse overheid niet koud. De beleidsnota Sport beschrijft namelijk de volgende doelstelling: “Samen met het nastreven van topsportresultaten worden maximale inspanningen geleverd om een ruimer begrip en draagvlak te creëren voor het maatschappelijk belang van topsport en een voorbeeldfunctie voor jong talent. De Vlaamse topsporters en hun omkadering dienen als ambassadeurs positief bij te dragen tot het imago van Vlaanderen in de wereld” (p.37).Het topsportactieplan Vlaanderen IV (2017-2020) is het eerste dat de maatschappelijke effecten van topsport erkent en beleidsmatig activeert. Dit blijkt in de realiteit echter geen sinecure. De impact van topsport op de maatschappij is moeilijk aantoonbaar omdat deze afhangt van verschillende (rand)factoren waaronder media-aandacht, de populariteit van een sport of het plaatsvinden van internationale sportevenementen. Het type impact, de context en onderliggende mechanismen, zijn veelal ontastbaar waardoor het moeilijk meetbaar en in betrouwbare cijfers uit te drukken is. Tot slot kunnen er ook ongewenste tegenstrijdige of negatieve maatschappelijke uitkomsten ontstaan. Denk onder andere aan doping, wedstrijdvervalsing, sociale uitsluiting et cetera. Dit maakt het bijgevolg moeilijk voor overheden om de effectiviteit van topsport en beleid te objectiveren en evalueren. Met dit onderzoeksvoorstel willen we inzetten op lerend evalueren, om samen met stakeholders vorm te geven aan een gedegen evaluatieonderzoek naar de impact van topsport.De academische literatuurEen blik op de literatuur laat zien dat beleidsmakers veelal een positief beeld hebben omtrent de maatschappelijke impact van topsport, maar dat dit niet gestoeld is op wetenschappelijke bewijsvoering (Houlihan, Bloyce, & Smith, 2009). Dit maakt dat velen sceptisch staan tegenover het gebruik en ‘misbruik’ van de vermeende maatschappelijke impact van topsport ter legitimering van topsportinvesteringen.Net omdat er nog betrekkelijk weinig empirisch onderzoek is verricht naar de maatschappelijke effecten van topsport (van Bottenburg, 2003; De Bosscher et al, 2013) en om te streven naar een pragmatische benadering, heeft de vakgroep ‘Sport and Society’ (VUB) aan de hand van een uitgebreide literatuurstudie het ‘Mapping Elite Sports’ potential Societal Impact’ (MESSI) raamwerk ontwikkeld (zie bijlage 1). Via voorname elektronische wetenschappelijke databases werden 391 artikelen gevonden die empirisch onderzoek deden naar de effecten van topsport. Dit resulteerde in een model met 79 subcategorieën, opgedeeld in potentieel positieve of negatieve impact van topsport, geclusterd in 10 dimensies: 1.Sociale gelijkheid & inclusie 2.Gezamenlijke trots & identiteit 3.Goede manieren & sportiviteit4.Goed gevoel & belevenissen5.Supporteren & media6.Internationale uitstraling & macht7.Levenskwaliteit & bekendheid van topsporters8.Sportparticipatie & inspiratie9.Economische ontwikkeling & partnerschappen10.Lokale consumptie & ontwikkelingDit model werd in een pilootstudie getest en gevalideerd wat leidde tot 32 resterende items. Een samenvatting van voorlopige resultaten is weergegeven in bijlage 2. In deze testcase lijkt de Vlaming alvast de topsport erg genegen: hij/zij is trots op prestaties van atleten (meer dan op prestaties in cultuur, kunst, theater of economie), en vindt prestaties in topsport belangrijk, ondanks de donkere kanten die soms in de media komen. We verwijzen naar diverse publicaties voor meer informatie (zie referentielijst). Conceptvoorstel Onderzoek heeft aangetoond dat wanneer mensen positief staan tegenover topsport, en er de persoonlijke en sociale voordelen van inzien, ze een grotere bereidheid hebben om het topsportbeleid te ondersteunen en vertrouwen krijgen in beleidsmakers (Funahashi, De Bosscher, & Mano, 2015). Dit kan voor de Vlaamse overheid een interessante werkwijze zijn om het beleid richting te geven, dan wel een draagvlak te creëren.Waar de rechtvaardiging voor breedtesportbeleid vanuit maatschappelijk oogpunt voor de hand ligt, zijn de investeringen in topsport vaak minder evident te legitimeren. Desalniettemin is het relevant voor de Vlaamse overheid, en Sport Vlaanderen in het bijzonder, om een breed draagvlak te creëren en beleid aan te sturen tot het activeren van de impact die topsport kan teweegbrengen. Dit laatste is belangrijk, omdat topsport via een bottom-up model (gestuurd vanuit federaties) aantoonbare positieve maatschappelijke effecten zou kunnen teweegbrengen die ook op lange-termijn alle betrokken actoren (overheid, federaties, clubs, bevolking…) ten goede kunnen komen. DoelstellingHet creëren van een maatschappelijke draagvlakbarometer voor het [continu] evalueren van de uitkomsten van topsport(beleid) volgens de perceptie van de bevolking. Resultaat:Algemeen beeld hoe de Vlaming denkt over de maatschappelijke impact van topsport en inzicht hoe een draagvlak kan gecreëerd worden – dit in relatie tot steun voor het huidige topsportbeleid.Met een maatschappelijke draagvlakbarometer voor topsport, bedoelen we een barometer die vanuit verschillende invalshoeken op regelmatige tijdstippen (vb. 4x/jaar) de opinie van de bevolking omtrent de maatschappelijke impact van topsport in kaart brengt. Het uitvoeren van dergelijk bevolkingsonderzoek kan inzicht geven in het draagvlak van topsport (beleid/investeringen) bij de Vlaamse bevolking [zijnde de belastingbetaler]. Hoewel dit subjectief is, kan dit tegemoet komen aan het feit dat de impact meten aangaande immateriële zaken zoals gevoelens en attitudes anders erg moeilijk is. Het kan door de overheid als instrument gebruikt worden om topsportinvesteringen te legitimeren.
Datum:1 jun 2019 →  30 jun 2022
Trefwoorden:topsport
Disciplines:Andere sociale wetenschappen niet elders geclassificeerd