FREEDOM studie: meting van vrij vitamine D ter verbetering van klinische outcome bij endocrinologische aandoeningen.

Steroïdhormonen, zoals testosteron en vitamine D, zijn van vitaal belang voor de menselijke fysiologie. In circulatie binden deze aan albumine en specifieke bindingsproteïnen (SBP), waarbij slechts een kleine fractie vrij circuleert. De 'vrije hormoonhypothese' suggereert dat deze vrije fractie het best de biologische activiteit weerspiegelt. Hoewel experimentele en klinische gegevens dit ondersteunen, meten routinematig beschikbare methoden de totale steroïdhormoonspiegel. Vertrouwen op de totale hormoonspiegels kan leiden tot een verkeerde voorstelling van de hormonale status, vooral bij aandoeningen waarbij de SBP-productie is veranderd (orgaanfalen, zwaarlijvigheid, zwangerschap), waardoor een juiste diagnose en behandeling in het gedrang komen. Directe metingen van vrije hormonen worden alleen uitgevoerd in gespecialiseerde onderzoekslaboratoria en zijn niet beschikbaar in de klinische routine. Er zijn formules ontwikkeld om vrije steroïdhormoonconcentraties te schatten, maar hun toepasbaarheid in vele klinische omstandigheden is twijfelachtig, evenals de juistheid van therapeutische acties op basis van deze resultaten. Het doel van het BEED-ED project is de klinische relevantie en toepasbaarheid van vrije steroidhormoonmetingen te verbeteren. We zullen dit doel bereiken door (1) het ontwikkelen en valideren van accurate analytische methoden voor vrije steroïdhormoonmetingen, (2) het evalueren en indien nodig verbeteren/ontwikkelen van (ziektespecifieke) vrije hormooncalculatoren, met een specifieke focus op condities waarbij het bindend eiwitmilieu (productie, metabolisme, bindingsaffiniteit) veranderd is, zoals bij patiënten met chronische nierziekte, obesitas of tijdens zwangerschap, en (3) het definiëren van beperkingen en het beste klinisch gebruik van dergelijke calculatoren om een operationele klinische workflow te ontwikkelen voor directe metingen van vrije steroïdhormoonconcentraties in geselecteerde stalen. De resultaten van BEED-ED zullen de diagnostische nauwkeurigheid van vrije steroïdhormoonmetingen verbeteren, bijdragen tot de kennis over de klinische relevantie ervan en een positieve invloed hebben op de beschikbaarheid van vrije steroïdhormoonbepalingen in routinematige klinische diagnostische settings. Als zodanig zal ons project leiden tot een beter gerichte zorg voor endocriene ziekten in zowel de algemene bevolking als in specifieke patiëntengroepen.