Tussen klimaatrechtvaardigheid en mobiliteitsrechtvaardigheid: kan het recht de toekomstige uitdagingen aan? Anticipatie en solidariteit in vraag

Juridisch onderzoek naar “klimaatmigratie” berust op een wankele conceptualisering van de problematiek. Vanuit het oogpunt van het migratierecht heeft het immers geen zin om een categorie migranten te beschermen op basis van de reden waarom zij in de eerste plaats zijn verhuisd: mensen besluiten om uiteenlopende, vaak verweven oorzaken om te migreren en hebben te maken met dezelfde problemen als andere migranten wanneer zij eenmaal onderweg zijn. Vanuit het oogpunt van het milieurecht is meer consistentie nodig. Sommige mensen ondervinden gelijkaardige moeilijkheden als diegenen onder hen die gedwongen worden om te verhuizen zonder dat zij hiertoe de middelen hebben, terwijl degenen die wel verhuizen vaak liever op hun plaats van herkomst zouden blijven. De kwestie moet ook stroomopwaarts worden aangepakt, door in te spelen op de noodzaak om te vertrekken. Meer dan “hoe we klimaatmigranten kunnen beschermen?”, gaat het ons om het beantwoorden van de vraag “hoe we mobiliteit kunnen beheren in een context van de toenemende achteruitgang van het klimaat?”. Het stellen van deze juridische vraag zal op zich echter niet volstaan. Het huidige rechtskader laat dan wel ruimte voor een vooruitstrevende interpretatie en er bestaan goed-doordachte voorstellen voor nieuwe rechtsinstrumenten, er is uit deze zaken echter nog niets concreets voortgekomen. We dienen deze impasses te doorbreken door de werkelijkheid nader te bekijken. Zo is antropologie een krachtig instrument om het recht te toetsen aan de gevolgen van haar toepassing op het terrein. Dit is wat wij zullen doen aan de hand van drie casestudies: Frankrijk (vasteland), overzees Frankrijk en Senegal. De conclusies die wij uit deze studie trekken zullen echter niet enkel tot nut strekken van die geografische gebieden, maar zullen des te meer dienen om de moeilijkheden de onderstrepen bij de creatie van een recht dat is afgestemd op de uitdagingen die ons te wachten staan.