< Terug naar vorige pagina

Project

De rol van doelgerichte processen bij het veroorzaken van schijnbaar habitueel gedrag

Mensen gedragen zich niet steeds in lijn met hun expliciete doelen. Voorbeelden van dergelijk suboptimaal gedrag zijn actie-uitglijders, impulsief gedrag en gedrag in psychopathologische stoornissen. Suboptimaal gedrag komt vaak voor onder omstandigheden zoals stress of tijdsdruk. De volgende onderzoeksvragen komen in dit proefschrift aan bod: Waar komt suboptimaal gedrag vandaan, en waarom is de kans groter dat het optreedt onder omstandigheden zoals stress of tijdsdruk? 

Traditionele duale-procesmodellen verklaren suboptimaal gedrag als het resultaat van een verstoord evenwicht tussen doelgerichte en stimulusgedreven processen. Een doelgericht proces omvat het afwegen van de gevolgen van gedragsopties voor doelen of gewenste uitkomsten terwijl een stimulusgedreven proces enkel de activering van een stimulus-responslink (S-R) inhoudt. Stimulusgedreven processen bieden dus een verklaring voor suboptimaal gedrag waarbij mensen niet handelen in lijn met hun doelen. Traditionele duale-procesmodellen hebben een standaard-interventionistische architectuur met stimulusgedreven processen als de default determinant van gedrag omwille van hun automatisch karakter, terwijl doelgerichte processen slechts een corrigerende rol spelen. Stress en tijdsdruk zouden de beschikbare verwerkingscondities van het systeem verminderen en zo fungeren als een switch van doelgerichte naar stimulusgedreven processen. 

Recent werk heeft de dominante rol van stimulusgedreven processen bij het verklaren van suboptimaal gedrag in vraag gesteld. Moors et al. (2017) stelden een alternatief duaal-procesmodel voor met een parallel-competitieve architectuur waarin doelgerichte processen ook automatisch kunnen zijn zodat ze parallel optreden met stimulusgedreven processen. Het model gaat er bovendien van uit dat doelgerichte processen deze competitie vaak winnen zodat zij de default determinant van gedrag zijn. De auteurs voerden aan dat de rol van doelgerichte processen tot nu toe is onderschat omdat verschillende complexiteiten vaak over het hoofd worden gezien. In het huidig proefschrift heb ik vier van deze complexiteiten onderzocht: (a) Mensen hebben meerdere doelen, (b) de meest optimale antwoordoptie is niet altijd beschikbaar, (c) één antwoord kan deel uitmaken van verschillende respons-uitkomstlinken en (d) mensen maken fouten bij het leren en/of inzetten van doelgerichte processen of kunnen deze niet vervolledigen omwille van slechte omstandigheden. Het doel van dit proefschrift was om te testen of bevindingen die doorgaans gezien worden als bewijs voor stimulusgedreven processen beter door doelgerichte processen verklaard kunnen worden als deze complexiteiten in rekening worden gebracht. 

In Hoofdstuk 1 schets ik eerst de theoretische aannames van traditionele duale-procesmodellen en bespreek ik empirische evidentie voor de rol van stimulusgedreven processen. Daarna schets ik het alternatieve duale-procesmodel en bied ik alternatieve doelgerichte verklaringen voor de hoger beschreven bevindingen. In Hoofdstukken 2-5 rapporteer ik vijf onderzoeken waarin deze alternatieve verklaringen empirisch getest worden. Ten slotte geef ik in Hoofdstuk 6 een samenvatting van de belangrijkste bevindingen, bespreek ik theoretische en praktische implicaties, behandel ik beperkingen, en stel ik paden voor toekomstig onderzoek voor.

Datum:1 okt 2017 →  23 mei 2022
Trefwoorden:Goal-directed account of emotional and suboptimal behaviour, Decision making
Disciplines:Toegepaste psychologie, Biologische en fysiologische psychologie, Algemene psychologie, Andere psychologie en cognitieve wetenschappen
Project type:PhD project