Ecologische Duurzaamheid in de Sport Sector. Een Perspectief op Sportorganisaties en Sportevenementen

Dit doctoraatsproject focust zich op de complexe relatie tussen sport en ecologische duurzaamheid. De sportsector is voor een groot deel van zijn activiteiten afhankelijk van zijn omgeving, maar tegelijkertijd, heeft de sportsector ook een impact op zijn omgeving door gebruik te maken van grondstoffen, het innemen van binnen- en buitenruimtes, het produceren van afval en het uitstoten van broeikasgassen. Hoewel dit maar een klein aandeel is in vergelijking met wat andere sectoren bijdragen aan klimaatsverandering, vervuiling en het verlies van biodiversiteit, zijn de gevolgen ernstig genoeg om elke sector aan te manen tot actie. Bovendien is de sector in staat om naast zijn negatieve impact, ook een belangrijke positieve impact te creëren. Miljoenen mensen kijken naar of beoefenen sport op een dagdagelijkse basis. Hierdoor is de sector in staat om een ecologische boodschap over te brengen die heel veel mensen kan bereiken ongeacht hun politieke, economische of religieuze verschillen. Om deze boodschap over te brengen en anderen aan te moedigen om ecologische verantwoord gedrag te vertonen, is het belangrijk dat de sector vertegenwoordigd wordt door ecologisch bewuste sportorganisaties. De sportsector botst echter op verschillende hindernissen die het moeilijk maken om duurzame acties te ondernemen. Het ontbreken van empirische kennis en het op wetenschap gebaseerde aanbevelingen is een van deze hindernissen. Het doel van dit doctoraatsproject is daarom om academisch onderzoek te voeren, dat de kennis met betrekking tot ecologische duurzaamheid in de sportsector kan verbeteren. De focus zal voornamelijk liggen op sportfederatie en op sportevenementen, aangezien onderzoek naar deze twee specifieke instanties tot op heden zeer beperkt is. Hopelijk kan dit onderzoek relevante inzichten verschaffen die kunnen dienen als basis voor toekomstig onderzoek en kunnen de inzichten enkele hindernissen verlagen zodat sportorganisatie duurzamer kunnen worden. Om dit doel te verwezenlijken zijn zes academische studies uitgevoerd en geïncludeerd in dit manuscript. Hieronder volgt een korte samenvatting van de verschillende studies.

De eerste studie is een scoping review die de beschikbare literatuur met betrekking tot ecologische duurzaamheid in sportorganisaties bespreekt. De review is uitgevoerd volgens de PRISMA-ScR (Preferred Reporting Items for Systematic reviews and Meta-Analyses extension for Scoping Reviews) kwaliteitsrichtlijnen. Na een grondig in- en exclusieproces, zijn 44 artikelen opgenomen in de review die gepubliceerd zijn in Engelstalige gepeer-reviewde tijdschriften. De artikelen worden besproken volgens hun descriptieve eigenschappen en hun organisatorische structuur, namelijk: sportliga’s en -teams, sport departementen verbonden aan een onderwijsinstelling, sportclubs en sportfederaties. De review heeft onderwerpen aan het licht gebracht die een interessante basis kunnen vormen voor verder onderzoek. Daarnaast is ook de belangrijkste wetenschappelijke kennis samengevat en hebben sportorganisaties nu een overzicht van literatuur die ze kunnen raadplegen indien ze verdere inzichten wensen.

Voor de tweede studie zijn al de beschikbare websites van Belgische sportfederaties onderzocht en beoordeeld op hun inhoud op het gebied van ecologische duurzaamheid. Een analyse van deze inhoud maakte het mogelijk om de environmental wave typology bedacht door McCullough en collega’s (2016) verder te ontwikkelen. De resultaten tonen aan dat 37 van de 141 geïncludeerde federaties communiceerden over ecologische initiatieven of ecologische duurzaamheid opgenomen hebben in hun strategieën. De overige 104 federaties communiceerden niet over ecologische duurzaamheid en bevonden zich daarom in de nieuw ontworpen wave 0. De bevinding tonen aan dat ecologische duurzaamheid tot op heden nog niet geïnstitutionaliseerd is in het gedrag van de onderzochte organisaties.

In de derde studie worden verschillende onderzoeksmethoden samengevoegd om een breder beeld te krijgen van ecologische duurzaamheid in de Vlaamse sportfederatie sector en om aanbevelingen te kunnen doen om dit te verbeteren. In de studie wordt data afkomstig van interviews, vragenlijsten en data afkomstig uit beleidsplannen van zestien federaties gebruikt om dit doel te verwezenlijken. De resultaten worden besproken aan de hand van een onderzoekskader dat onder andere gebaseerd is op het werk van Fifka en Jaeger (2020). Het nieuw ontworpen kader bestaat uit vijf levels en tien stappen. Op basis van het onderzoekskader worden verschillende aanbevelingen voorgesteld om de integratie van ecologische duurzaamheid in de organisatiestructuur van sportfederaties te verbeteren.

In de vierde studie worden de ecologische, sociale en economische duurzaamheid van sportevenementen onderzocht, waarbij de deelname van mensen tijdens het evenement centraal staat en niet de competitie. Om dit te onderzoeken is een meetinstrument ontwikkeld gebaseerd op de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de Verenigde Naties. De vragenlijst is empirische getest in een representatieve steekproef bestaande uit 303 in Vlaanderen georganiseerde evenementen. Een confirmatieve factoranalyse zorgt voor het nodige bewijs met betrekking tot de validiteit en betrouwbaarheid van het meetinstrument. De resultaten tonen aan dat er verschillen zijn tussen de drie eerder vernoemde duurzaamheidsdimensies met een opmerkelijk lagere score voor ecologische duurzaamheid in vergelijking met sociale en economische duurzaamheid.

De vijfde studie onderzoekt in welke mate de deelnemers aan een Belgisch loopevenement bereid zouden zijn om een financiële bijdrage te leveren om de ecologische duurzaamheid van het evenement te verbeteren. Verder wordt ook onderzocht welke factoren deze keuze bepalen. Een totaal van 1,056 online ingevulde vragenlijsten werd verzameld en de contingent valuation method resulteerde in een bereidheid tot betalen van gemiddeld 7.72 EUR, wanneer de mensen in rekening worden genomen die aanduidde bereid te zijn tot betalen. De studie vond ook een significante relatie tussen verschillende componenten van de Theorie van Gepland Gedrag en de bereidheid tot betalen. Het onderzoek beantwoordt hierbij enkele vragen die door andere onderzoekers beschouwd werden als ontbrekende kennis in de literatuur en het laat evenementorganisatoren een optie zien om de duurzaamheid van hun evenement op een financieel interessante manier te verbeteren.

De zesde en laatste studie in dit manscript richt zich op mega-sportevenementen. De studie onderzoekt in welke mate dat het beeld dat mensen hebben van de ecologische duurzaamheid van een sportevenement bepalend is of ze voor of tegen de organisatie van het sportevenement zijn in hun land. De gegevens voor het onderzoek werden verzameld aan de hand van een vragenlijst dat werd uitgestuurd naar de inwoners van Duitsland. De vragenlijst resulteerde in 917 cases die gebruikt kunnen worden voor de verdere analyses. Multinomiale logistische regressies tonen aan dat zowel mensen met een positief als een negatief beeld van ecologische duurzaamheid bij sportevenementen in significante mate bepalen of iemand voor of tegen het organiseren van een mega-sportevenement is in hun buurt. Deze resultaten hebben belangrijke gevolgen voor de toewijzingsprocedures van toekomstige mega-evenementen, aangezien de lokale gemeenschap in bepaalde mate mee bepaalt of het evenement georganiseerd wordt of niet. De resultaten tonen aan dat de perceptie die mensen hebben over de ecologische duurzaamheid van het evenement een rol speelt in deze beslissing.

In zijn geheel kan worden samengevat dat dit manuscript sportfederaties en sportevenementen onderzoekt met als doel om empirische inzichten te bekomen die het mogelijk maken voor deze twee instanties om hun ecologische duurzaamheid te verbeteren. Dankzij de bevindingen van de studies kunnen er verschillende aanbevelingen gedaan worden die het management van sportorganisaties in staat stellen om duurzamer te worden. Het grootste deel van de uitdaging is echter weggelegd voor de organisaties zelf, zij zullen namelijk de nodige inzet moeten tonen om de aanbevelingen toe te passen. De resultaten tonen echter aan dat er al heel wat organisaties spontane initiatieven vertonen. Om de sportsector dus te laten evolueren naar een toonbeeld van duurzaamheid, zullen vooral de momenteel nog ongemotiveerde organisaties aangemoedigd moeten worden en zullen sportorganisaties steun nodig hebben om te ontwikkelen naar organisaties met een meer permanent en strategisch onderbouwd ecologisch karakter.