Europa 'verzoenen' met zijn burgers via democratie en rechtsstaat (RECONNECT)

Rekening houdend met verschillende opeenvolgende crises en aanspraken over de illegitimiteit van het Europese bestuur, gaat RECONNECT uit van de opmerking dat de EU en de lidstaten geconfronteerd worden met een existentiële crisis van het hele Europese project (Europese Commissie 2016). 'Democratische deconsolidatie' (Foa en Mounk 2016) en 'rechtsstaat terugval' in landen als Hongarije en Polen (Kochenov, Magen, Pech 2016; Schlipphak en Treib 2016) en Europese 'disintegratie' zijn niet meer zuiver theoretische vragen. Het EU postulaat dat democratie en de rechtsstaat zouden dienen als de belangrijkste legitimerende krachten van het Europese multi-layered governance-systeem wordt steeds meer, in de publieke ruimte, bestreden. Beleidsbeslissingen worden steeds meer gezien als uitingen van oneerlijke agenda's die door en voor onverantwoordelijke elites worden gemaakt. Gebaseerd op doorlopende politieke campagnes en partijconcurrentie in verschillende lidstaten (met name Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Italië en Nederland) zien we een steeds grotere betwisting van het bestuurssysteem van de Unie, het vertrouwen in de EU-instellingen (Lenaerts 2004) en steeds luidere oproepen tot repatriëring van bevoegdheden  naar hetnationale niveau. Deze trends zijn niet uniek voor Europa: ontevredenheid bij de kiezers heeft geleid tot tectonische verschuivingen in andere democratieën, zoals recentelijk in de Verenigde Staten bij de verkiezing van president Trump.

RECONNECT's werkhypothese is dat het Europese bestuur autoriteit en legitimiteit kan herwinnen via democratie en de rechtsstaat, mits rekening wordt gehouden met de ambities en voorkeuren van de burgers. Dit zorgt voor een nieuw vertrouwen en erkenning van de EU als beleidsverlener die handelt met het oog op een daadwerkelijke oprichting van een "samenleving waarin ... gerechtigheid [en] solidariteit ... 'zegevieren'" zoals Art. 2 TEU vereist.

Met een uniek multidisciplinair consortium van onderzoekers testen we deze hypothese door middel van een normatieve, theoretische en empirische beoordeling van het Europese bestuur. Meer specifiek analyseert RECONNECT de existentiële uitdagingen voor de autoriteit en legitimiteit van de EU door middel van een uitgebreid en geïntegreerd onderzoek van principes, praktijken en percepties van de democratie en de rechtsstaat in de EU. Deze aanpak stelt ons in staat om overeenkomsten en verschillen, op een bottom-up manier, aan te duiden tussen de democratische en de rechtsstaatbeginselen en -praktijken van instellingen enerzijds en de feitelijke opvattingen van de Europese burgers anderzijds.