Gehechtheid bij lagere schoolkinderen vanuit een cognitief perspectief: de rol van vertekeningen in de interpretatie

Doorheen de jaren heeft de gehechtheidstheorie zijn belang aangetoond voor het begrijpen van de relaties tussen kinderen en hun zorgverleners, en de impact van deze relaties op hun toekomstig functioneren. Gehechtheidservaringen worden opgeslagen in het Interne Werkmodel (IWM). Kinderen die consistent responsieve zorg ervaren ontwikkelen meestal een veilig IWM. In tegenstelling, kinderen die geen responsieve zorgverleners hebben ontwikkelen meestal een onveilig IWM. Recent onderzoek stelt voor dat het IWM, ten minste gedeeltelijk, bestaat uit een cognitief script over het veilige basis gedrag van zorgverleners in tijden van stress (Veilige Basis Script; VBS). Daarnaast toont onderzoek aan dat het VBS geassocieerd is met vertekeningen in de informatieverwerking van gehechtheid gerelateerde informatie op het niveau van aandacht en geheugen. Het huidige proefschrift wou deze nieuwe inzichten verder uitbreiden door te onderzoeken (1) in welke mate de interpretaties van kinderen over gehechtheid gerelateerde informatie vertekend zijn op basis van hun zelf-gerapporteerde verwachtingen van vertrouwen in moederlijke steun, (2) in welke mate deze interpretatie vertekeningen geassocieerd zijn met externaliserend en internaliserend probleemgedrag, en (3) in welke mate deze interpretatie vertekeningen een invloed hebben op de inhoud van gehechtheid gerelateerde verwachtingen en representaties.

Deze onderzoeksvragen werden onderzocht in vier studies. De resultaten toonden aan dat (1) kinderen met minder vertrouwen in moederlijke steun ook meer onveilige interpretaties hadden over ambigu gedrag van moeder, zelfs na het controleren voor depressieve stemming. Voorts werd aangetoond dat (2) deze onveilige vertekeningen in de interpretaties van gehechtheid gerelateerde informatie in interactie treden met het temperament van het kind en ouderschapsvaardigheden ter verklaring van het probleemgedrag van kinderen. Kinderen met een moeilijk temperament, die minder responsieve moeders hadden, en meer onveilige gehechtheid gerelateerde interpretatie vertekeningen rapporteerden, vertoonden het meeste probleemgedrag. Om de causale rol van gehechtheid gerelateerde interpretatie vertekeningen binnen het gehechtheidsysteem aan te tonen, werd een nieuw trainingsparadigma ontwikkeld dat in staat was om deze vertekeningen te manipuleren. Resultaten toonden aan dat (3) de training succesvol was in het veranderen van de interpretatie vertekeningen, wat voor veranderingen zorgde in kinderen hun zelf-gerapporteerde verwachtingen van vertrouwen in moederlijke steun. Daarnaast werd het aangetoond dat (4) de training ook het ophalen van gehechtheid gerelateerde herinneringen beïnvloedde, maar geen effect had op VBS kennis. Samengevat bieden deze resultaten steun voor de relevantie van gehechtheid gerelateerde interpretatie vertekeningen binnen het gehechtheidsysteem. Bovendien suggereren deze bevindingen dat deze interpretatie vertekeningen mogelijks een belangrijk mechanisme zijn achter gehechtheid gerelateerde ontwikkelingsuitkomsten en de (in)stabiliteit van gehechtheid.