Genetisch en demografisch onderzoek vuursalamander (EVINBO)

De vuursalamander is niet opgenomen op de Bijlagen II of IV van de Habitatrichtlijn, maar wel in het Besluit van de Vlaamse Regering van 15 mei 2009 met betrekking tot soortenbescherming en soortenbeheer (“Soortenbesluit”, vervangt sinds 1/9/2009 het KB van 22/9/1980) en werd als prioritaire soort vanuit het beleid naar voren geschoven. Het is ook een habitattypische soort voor de Europees te beschermen habitattypes 7220 (Kalktufbronnen), 9130 (Beukenbossen van het type Asperulo-Fagetum) en 91E0 (alluviale bossen). Het behouden of bereiken van een regionaal gunstige staat van instandhouding van deze soort is dan ook belangrijk: een habitattype kan immers slechts in regionaal gunstige staat zijn als ook de soorten die er typisch voor zijn, in een regionaal gunstige staat zijn. Naast de beschikbaarheid van recente studies omtrent vuursalamander in Vlaams-Brabant (Lambrechts et al. 2011) en Oost-Vlaanderen (Jacobs 2008) worden de populaties van enkele bossen reeds (in variabele mate) opgevolgd, waardoor al enige gegevens voorhanden zijn over de ecologie, verspreiding en correct beheer van de soort. Naast bedreigingen van het leefgebied vormt de schimmel Batrachochytrium salamandrivorans (Bsal) een ernstige bedreiging voor het voortbestaan van de vuursalamanderpopulaties en wekt grote internationale bezorgdheid, zoals onder meer blijkt uit de aanbevelingen van de Conventie van Bern, publicaties in verschillende hoogstaande wetenschappelijke vakbladen, recente regelgeving van de EU die de handel in amfibieën binnen de Unie beperkingen oplegt met het oog op Bsal, en uit de recente wijziging in de wetgeving dat Bsal is opgenomen als aangifteplichtige infectie. Uitbraken van Bsal in Nederland, Wallonië en Duitsland leidden tot 96% verlies van individuen binnen een populatie. De kans dat zich de komende jaren een uitbraak in Vlaanderen voordoet, is reëel. Bij een uitbraak is het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) de verantwoordelijke overheid om uitvoering te geven aan de afspraken die werden gemaakt in het nationale actieplan ter bestrijding van Bsal. Om dit actieplan efficiënt te kunnen uitvoeren, is er nood aan beleidsondersteunende kennis over de adulte populatiegrootte van de verschillende vuursalamanderpopulaties en de genetische diversiteit ervan.

Beslissingsondersteunend onderzoek:
1) Wat is de grootte en structuur van de grootste Vlaamse populaties?
2) Hoe is de genetische diversiteit van de Vlaamse vuursalamanderpopulaties gestructureerd? Waar liggen de hotspots?
3) Hoe kunnen de mitigerende en beheersende maatregelen van het nationale actieplan best worden toegepast op elke populatie, in functie van de kenmerken van de lokale populatie en van het gebied zelf (e.g. biotoopkarakteristieken, recreatie, beheerwerkzaamheden, …)?
4) Indien een ex situ kweek bij uitbraak wordt opgezet, hoe kan de selectie van de ouderdieren best gebeuren (op basis van de genetische gegevens) en wat zijn andere belangrijke aandachtspunten?
5) Welke beheermaatregelen zijn nodig per populatie om deze te versterken en vergroten?

Opzet van de studie
• Opmaak van een ontwerp beheerrichtlijn
• Onderzoek naar de genetische diversiteit
• Demografisch onderzoek
• Beleidsondersteunend rapport