De Invloed van de Leerkracht-Leerlingrelatie en -interactie op het Werkgeheugen van Kinderen in het Lager Onderwijs: een Multi-Method Benadering

Het werkgeheugen (WG), één van de kerncomponenten van executieve functies (EF), is verantwoordelijk voor het tijdelijk vasthouden en manipuleren van verbale en visueel-ruimtelijke informatie. Het speelt een belangrijke rol in planning, besluitvorming, redeneren en probleemoplossend denken, waardoor het van cruciaal belang is voor de schoolprestaties en het sociaal functioneren van kinderen. In het lager onderwijs, waar fundamentele vaardigheden zoals leesbegrip en rekenen zich ontwikkelen, wordt de rol van WG op schoolprestaties steeds belangrijker. Deze periode markeert de overgang van ouderlijke naar leerkrachtondersteuning. Hoewel nog beperkt onderzocht, groeit de aandacht voor het belang van vroege leerkracht-leerlinginteractie (LLI) en -relatie (LLR) op de ontwikkeling en prestaties van het werkgeheugen van kinderen. De dynamische wisselwerking tussen deze complexe constructen is nog weinig onderzocht, vraagt om een diepgaande verkenning.

De eerste studie van dit proefschrift biedt een overzicht van interventies gericht op het verbeteren van EF bij kinderen door LLI-manipulatie. Op basis van 18 opgenomen studies, biedt deze systematische literatuurstudie een diepgaand inzicht in de causale verbanden tussen de LLI-domeinen en EF-componenten als basis voor toekomstige uitvoering van effectieve en efficiënte interventies in het onderwijs. Het tweede deel van dit project – een kwalitatieve studie – vult dit aan door een uitgebreid overzicht te bieden van LLI-strategieën toegepast door leerkrachten om leerlingen met WG-problemen te ondersteunen. Het belicht de onderliggende overtuigingen van leerkrachten over de effectiviteit van LLI-strategieën, kenmerken van zowel leerkracht als kind, en contextuele factoren. Het integreren van leerkrachtervaringen verbindt theorie en praktijk, verrijkt het begrip van LLI, en heeft implicaties voor het verbeteren van werkgeheugenprestaties en gedrag bij lagere schoolleerlingen. Aangezien de kwaliteit van LLR een belangrijke factor lijkt te zijn voor de effectiviteit van de ondersteuning op klasniveau, richt het derde deel van dit proefschrift zich op de associaties tussen LLR en het WG van kinderen. Meer specifiek onderzoekt deze studie, via een cross-lagged panel design, de bidirectionele en temporele relaties tussen LLR en WG, en op hun beurt de schoolse prestaties van kinderen. Temporele associaties tussen LLR en WG, en bidirectionele associaties tussen WG en schoolprestaties, suggereren dat interventies gericht op het verbeteren van de relatie tussen kind en leerkracht mogelijk ten goede komen aan het WG en gerelateerd gedrag van kinderen, en indirect aan hun schoolresultaten. Ten slotte, met inzichten uit de systematische literatuurstudie en het kwalitatieve studie, maakt het vierde deel van dit project gebruik van een microtrial-ontwerp om de causale effecten van door leerkrachten geboden instructionele steun op het WG-gerelateerde gedrag en de prestaties van kinderen te onderzoeken. De interventie leidde tot verminderd problematisch WG-gerelateerd gedrag in de klas, evenals thuis, en verbeterde de visueel-ruimtelijke WG-prestaties van kinderen. Deze bevindingen tonen een potentieel causaal effect aan van de instructionele steun van leerkrachten op de WG-resultaten van kinderen, waarbij de praktische relevantie van LLI voor het verbeteren van de cognitieve ontwikkeling van kinderen in de schoolcontext wordt benadrukt.

Deze bevindingen beklemtonen de noodzaak om LLR en LLI in overweging te nemen bij het verbeteren en versterken van het WG van kinderen. Dit project biedt inzichten in diverse strategieën voor leerkrachten om effectief om te gaan met de veelzijdige uitdagingen van lagere schoolleerlingen met werkgeheugenproblemen. Deze bevindingen hebben daarom implicaties voor klaspraktijken, professionele ontwikkeling en beleidsvorming, waarbij wordt aangedrongen op een meer contextgerichte benadering ter ondersteuning van de cognitieve ontwikkeling van kinderen in schoolomgevingen.