< Terug naar vorige pagina

Project

Institutioneel individualisme: Een studie van socialisatie in de huidige individualistische cultuur

De toegenomen aandacht in de hedendaagse cultuur voor identiteitsontplooiing wordt in sociologische literatuur vaak geduid met de term ‘individualisering’ (Beck & Beck-Gernsheim 2002; Giddens 1999; Bauman 2001; 2004). Dit voorstel wil vanuit een cultuursociologische framing in de lijn van Durkheim (1898), Parsons (2007), Bell (1979), Bellah (1985), Meyer (2010) etc. hiertegenover individualisme niet benaderen als het uiteenvallen van sociale waarden en normen, resulterend in een individu dat op zichzelf teruggeplooid vorm geeft aan zijn leven, maar als een coherent cultureel kader dat put uit verschillende historisch/ideologische tradities. Hiertoe werd op basis van de sociologische literatuur een onderscheid gemaakt tussen drie vormen van individualisme die gaandeweg ook een institutionalisering hebben gekregen in bepaalde maatschappelijke velden. Ten eerste, utilitaire individualisme stelt nutsmaximalisatie en het strategisch najagen van eigenbelang centraal en sluit het dichtst aan bij pejoratieve interpretaties zoals egoïsme (MacPherson 1962, Tocqueville 1840). Vervolgens, moreel individualisme stelt de principiële gelijkheid en waardigheid van het individu voorop (Joas 2013). Deze ‘cult de l’individu’ heeft vandaag zijn seculiere belichaming in het recht in het algemeen en meer specifiek in het mensenrecht en noties van burgerschap (Marshall 1981, Dean 2012). Tot slot onderscheiden we ook het expressieve individualisme dat in de naweeën van de tegencultuur een stabielere norm voor handelen wordt en dat persoonlijke ontwikkeling centraal stelt (Heelas 1996, Martin 1981). Dit theoretisch frame vormt de achtergrond waartegen we kwalitatief onderzoek doen naar verschillende individualistische discoursen in drie geselecteerde praktijken, namelijk mindfulness, een inburgeringscursus en een managementcursus, waar telkens identiteitsvorming centraal staat. Twee onderzoeksvragen staan hierbij centraal, namelijk hoe zijn de verschillende individualistische discoursen met elkaar verweven (en zijn er eventueel andere vormen van individualisme die we hierin kunnen in concrete cases en hoe worden cursisten in dit denken gesocialiseerd. Hiertoe volgen we telkens dezelfde methodologische stappen, namelijk een inhoudsanalyse van relevant bronnenmateriaal, vervolgens participerende observatie in de cursuscontext en tot slot diepte interviews zowel met cursisten als trainers.

Datum:25 apr 2014 →  12 feb 2019
Trefwoorden:Individualistic culture
Disciplines:Toegepaste sociologie, Beleid en administratie, Sociale psychologie, Sociale stratificatie, Sociale theorie en sociologische methoden, Sociologie van levensloop, gezin en gezondheid, Andere sociologie en antropologie
Project type:PhD project