Modellering van oorzaken van taalverandering en conservatisme (CAUSALITY)

Onze taal verandert in de loop der tijd. Net zoals een biologisch organisme dat voortdurend muteert en zich aanpast aan zijn omgeving, waarbij sommige kenmerken in frequentie toenemen en andere afnemen. In het geval van taal kan de oorsprong van een verandering gezien worden als een frequentieverschuiving van een bepaalde variant van linguïstische uitdrukkingen (bijvoorbeeld een bepaalde woordvolgorde) in onze spraak. In tegenstelling tot biologische organismen die tot doel hebben te overleven, kan het succes van zo'n linguïstische 'aanpassing' bepaald worden door te kijken in hoeverre sprekers zich verstaanbaar maken zonder dat dit grote inspanningen vergt. Dit is echter nog altijd een onduidelijk proces. Waarom zijn dergelijke aanpassingen plots nodig? En waarom duren ze zo lang (we spreken over eeuwen), gezien mensen heel efficiënt leren? Het doel van CAUSALITY is om te onderzoeken welke factoren die taalverandering bevorderen en tegenwerken. Dit onderzoek omvat enerzijds computersimulaties met meerdere 'generaties' kunstmatige 'sprekers' die met elkaar communiceren, en anderzijds het ophalen van feitelijke historische veranderingspatronen uit Nederlandse, Engelse en Nederduitse treebanks (dat zijn linguïstische databanken met annotatielagen die het mogelijk maken woordvolgordes en woordvormen in verschillende perioden automatisch te kwantificeren). Dergelijk treebanks zijn momenteel nog niet beschikbaar voor het Nederlands. Een belangrijk deelproject van CAUSALITY is het opzetten van een grote treebank van historisch Nederlands. Dit zal verdere inzichten mogelijk maken in de evolutie van het Nederlands en de manier waarop het tot het hedendaagse linguïstische landschap heeft geleid.