Niet op je plek zitten: Persoon-omgeving fit als een bondige manier om pesten op het werk te begrijpen.

Hoewel onderzoekers pesten op het werk beschrijven als zijnde een multicausaal verschijnsel waarbij persoonsgebonden en werkgerelateerde factoren nauw verweven zijn, werd hier nog maar weinig empirisch onderzoek aan besteed. Als antwoord hierop levert deze dissertatie op vier manieren een bijdrage aan de literatuur. Om te beginnen wordt het multicausale idee op een bondige manier geoperationaliseerd en getest door Person-Environment Fit (PE-fit) te introduceren. PE-fit betreft de match die een werknemer waarneemt tussen zijn/haar persoonlijke karakteristieken en de karakteristieken van de werkomgeving. Daarna worden de belangrijke werkomgevingsdimensies met betrekking tot het verklaren van pesten op het werk – job, werkgroep, organisatie – bepaald en bestudeerd volgens PE-fit door Person-Job fit (PJ-fit), Person-Group fit (PG-fit) en Person-Organization fit (PO-fit) in de volgende studies te implementeren. Als derde wordt zowel psychologische stressreacties als interpersoonlijk conflict onderzocht als verklaringsmechanismen in de associatie tussen een lage waargenomen fit met de werkomgeving en pesten op de werkplek. Tot slot worden deze associaties getest op zowel blootstelling aan (i.e. slachtoffer) als uitvoeren van (i.e. dader) pesten op het werk. Drie studies pakten deze doelen aan.

In Studie 1 bouwden we voort op het Three Way Model van pesten op de werkplek (Baillien et al., 2009) door een algemeen model te ontwikkelen dat PE-fit linkt aan pesten op het werk. Specifiek stellen wij de hypothese dat PE-fit, gedefinieerd als drie verschillende fit-dimensies, PJ-fit, PG-fit en PO-fit, negatief geassocieerd wordt met zowel blootstelling aan als uitvoering van pesten op het werk. Wij argumenteren dat deze associaties verklaard kunnen worden door zowel stressreacties als conflict. In het algemeen bevestigt onze cross-sectionele studie dat PE-fit gezien kan worden als een bondige manier om zowel slachtofferschap als daderschap in pesten op  het werk te verklaren en dat stressreacties en conflict gezien kunnen worden als mediators. Enkele bijzonder interessante bevindingen zijn een lage indirecte associatie tussen lage PJ-fit en pesten op het werk door stressreacties en een duidelijk sterke associatie tussen PG-fit en pesten, vooral verklaard door conflict. In Studie 2 onderzochten we of de lage indirecte associatie tussen lage PJ-fit en pesten op het werk via stressreacties kon worden toegeschreven aan percepties van werkonzekerheid. Onze resultaten bevestigen dit idee en tonen aan dat, ook al hebben werknemers een laag passende job, de dreiging om deze baan te verliezen verhoogde stressreacties creëert, wat aanzet geeft tot meer pesten op het werk. In Studie 3 onderzochten we het verband tussen lage PG-fit en pesten op het werk via stressreacties en conflict, in een 3 wave cross-lagged design. De resultaten bevestigen deze verbanden en wijzen uit dat een werknemer met een lage PG-fit mogelijk diegene is die overgaat tot pesten als een vorm van zelfverdediging.

Globaal toonde deze dissertatie aan dat (a) PE-fit (PJ-fit, PG-fit en PO-fit) waardevol is voor het verklaren van pesten op het werk, (b) vooral PG-fit geassocieerd wordt met pesten op het werk en (c) zowel stressreacties als conflict verklaringsmechanismen zijn, hoewel de omvang van hun effect afhangt van de fit-dimensie. Bovendien (d) lijken zowel slachtoffers als daders getroffen te zijn door gelijkaardige antecedenten, wat aantoont dat het overgaan tot pesten ook gezien zou kunnen worden als een reactie op een zwakkere positie met betrekking tot een lage PE-fit.