Van de Derde naar de Tweede Wereld? Europese sociale bewegingen en de opening van Oost-Europa, 1988-1998

Het einde van de Koude Oorlog en de implosie van het staatssocialisme in Oost-Europa in 1989-1991 ontlokte heel wat reacties in West-Europa. De opening van het Oosten inspireerde talloze West-Europese sociale bewegingen en NGO’s om hulpcampagnes op touw te zetten in het voormalige Oostblok. Dit onderzoeksproject wil deze interactie tussen West-Europese sociale bewegingen en Oost-Europese maatschappijen analyseren en onderzoeken hoe zij omgaan met de uitdagingen van de ‘transitie’. Het project wil nagaan hoe deze bewegingen Oost-Europa wilde ‘moderniseren’ en ‘ontwikkelen’ om de regio zo te helpen ‘terug naar het Westen’ te keren door middel van ontwikkelingsprojecten. Verschillende aspecten van die activiteiten worden belicht, zoals de invloed van ideologische competitie en het belang van eerdere netwerken, om zo tot een beter begrip van de Oost-West contacten te komen. Het project concentreert zich op drie sociale bewegingen die hun activiteiten ontplooiden in het postcommunistische Europa: de arbeidersbeweging, de milieubeweging, en humanitaire NGO’s. Deze sociale bewegingen beperkten zich uiteraard niet tot activiteiten in Oost-Europa, maar opereerden vanuit netwerken die zich ook vertakten in het Globale Zuiden. In de voorgaande decennia, tot de late jaren 1980, lag de focus van deze sociale bewegingen op kwesties in de ‘Derde Wereld’, gelijkaardige kwesties waarmee nu ook de ‘Tweede Wereld’ worstelde. De samenhang tussen de zogenaamde eerste, tweede en derde wereld krijgt dan ook bijzondere aandacht in dit onderzoek. Op die manier hoopt het onderzoek bij te dragen aan de groeiende literatuur over het ‘Globale 1989’.