Voorbij kwalificatie: De kwestie van emancipatie in de pedagogie(k) van beroepsonderwijs- en opleiding

Algemene samenvatting

Internationale organisaties hebben het belang van beroepsonderwijs en opleiding (VET) benadrukt met het oog op het bevorderen van vaardigheden en competenties voor de arbeidsmarkt. In het bijzonder hebben ze de klemtoon gelegd op het belang, op wereldwijde schaal, van sociale integratie van achtergestelde groepen. In aansluiting bij deze specifieke arbeidsmarktoriëntatie werd weinig aandacht besteed aan de kwestie van emancipatie in VET-praktijken.

Om deze kloof te overbruggen levert dit onderzoek een gedetailleerde analyse van het emancipatiepotentieel van VET-praktijken. Daarbij worden de wortels van dat specifieke onderwijsveld opgespoord, alsook de relatie met het werkveld en de daarbij aansluitende empowerment discoursen. De studie oriënteert zich, zowel theoretisch als empirisch, op pedagogische praktijken, waarbij de pedagogische relaties tussen de docent, de leerlingen en de leerinhoud worden beschreven en geanalyseerd, met behulp van de conceptuele / heuristische kaders van Paulo Freire en Jacques Rancière, twee bekende auteurs die zich bezighouden met emancipatie-educatie.

De belangrijkste bevindingen dagen de klassieke emancipatie-opvattingen, eigen aan de wetenschappelijke context en praktijken van het beroepsonderwijs, uit. Het onderzoek levert kritiek op de wijdverspreide veronderstelling dat kwalificatie en socialisatie benaderingen, typisch voor de beroepsonderwijs, subjectiverings/emancipatieprocessen en –uitkomsten zouden negeren. In tegenstelling hiermee stel ik vast dat er een zeer specifiek soort emancipatie tot stand komt in de context van socialisatie- en kwalificatiepraktijken in de beroepsonderwijs. Ik bevraag ook de positie van het beroepsonderwijs, wanneer het in de praktijk wordt gereduceerd tot zijn sociaal-economische nuttigheidsfunctie, terwijl het algemeen vormend onderwijs het exclusief gebied zou zijn waar kritisch denken wordt aangemoedigd. Ik stel vast dat deze indeling van het onderwijs lijkt op de klassieke arbeidsverdeling en het onderscheid tussen manuele en intellectuele arbeid.

De studie concludeert met enkele uitdagingen en suggesties voor VET praktijken en -beleid. Dit empirisch onderzoek biedt perspectieven voor de verdere studie van de educatieve / pedagogische voorwaarden voor emancipatie in de praktijk en voor de theorie-ontwikkeling inzake het emancipatiepotentieel van het beroepsonderwijs.