'We willen een gezonde school mix': een mixed-method studie naar sociale hypochondrie in het onderwijssysteem

Inleiding: Volgens de Nederlandse socioloog Willem Schinkel (2007, 2008), hebben de immigratieprocessen van de voorbij decennia vooral geleid tot sociale hypochondrie. Dat wil zeggen, we zijn geëvolueerd naar een samenleving dat zich via onderbuikgevoelens allerlei kwalen aanpraat. Dit gaat vooral samen met het problematiseren van de U+2018allochtonenU+2019. De theoretische veronderstellingen van Schinkel hebben aardig wat stof doen opwaaien, maar zijn alsnog weinig empirisch getoetst. De bezorgdheid over de aanwezigheid van allochtonen zien we bij uitstek in het onderwijssysteem gebeuren. Zo heeft het debat rond U+2018concentratiescholenU+2019 in de Nederlanden recentelijk opnieuw aan kracht gewonnen. De onderbuikgevoelens van beleidsmakers en publieke opinie wijzen steevast U+2018concentratiescholenU+2019 af. De vraag is echter of het hier werkelijk gaat over sociale hypochondrie (onterechte problematisering) of gaat het eerder om een terechte uiting van bezorgdheid over de onderwijskwaliteit in U+2018concentratiescholenU+2019? Op basis van kwalitatieve en kwantitatieve empirische gegevens toetsen we in deze studie de theoretische uitgangspunten van Schinkel m.b.t. het onderwijssysteem. Methodologie: Kwantitatieve gegevens zijn verzameld in 68 lagere scholen in drie Vlaamse steden bij 2845 leerlingen en 706 leerkrachten. Uit deze steekproef zijn er 5 scholen geselecteerd waarin er kwalitatieve gegevens (diepte-interviews) verzameld zijn bij 26 leerkrachten en directeurs. De kwantitatieve modellen zijn geanalyseerd op basis van multilevel-analyses; de kwalitatieve gegevens op basis van discoursanalyse. Resultaten: De diepte-interviews bevestigen de grote bezorgheden U+2013van leerkrachten in scholen met een hoge als een lage concentratie van allochtone leerlingen U+2013 omtrent de etnische compositie van de scholen. In het verlengde van de notie van sociale hypochondrie, spraken vele leerkrachten spontaan over de wenselijkheid van een U+2018gezondeU+2019 etnische mix in scholen. Een belangrijke toevoeging hieraan is dat vooral scholen met een hogere concentratie van allochtonen waarbij het leerlingenpubliek homogeen is naar etnische achtergrond (bvb. enkel leerlingen van Turkse afkomst), als problematisch werden beschouwd, terwijl scholen met een heterogene etnische samenstelling en matig etnische concentratie van allochtonen meer gunstig werden geëvolueerd. De resultaten van de kwantitatieve analyses ondersteunen verder de theorie van sociale hypochondrie. Naar onderwijsprestaties en welbevinden van de leerlingen bleek de etnische concentratie en de etnische heterogeniteit van de scholen weinig relevant te zijn, dit in tegenstelling tot de sociaaleconomische achtergronden van de leerlingen en het leerlingenpubliek. De implicaties van deze bevindingen voor het onderwijsbeleid en sociale theorie worden besproken.

Jaar van publicatie:2011