De cognitieve impact van preventief gamen bij kleuters met een risico op dyslexie

Het lezen van de eerste zin van dit doctoraat kost voor velen waarschijnlijk weinig moeite. Dit is echter niet voor iedereen het geval, aangezien ongeveer 5-7 procent van de bevolking de diagnose dyslexie krijgt, een specifieke leerstoornis dat gekenmerkt wordt door ernstige en aanhoudende problemen met het accuraat en vlot lezen van woorden en/of spelling. De oorsprong van dyslexie is multifactorieel, maar verschillende onderzoekers brachten een verstoorde fonologische verwerking als onderliggende oorzaak naar voren. Bij een subgroep van kinderen met (een risico op) dyslexie komen de fonologische moeilijkheden vermoedelijk voort uit een verminderde gevoeligheid voor trage dynamische cues van de spraakomhullende, rise times genaamd. Dit verstoort het spraakperceptie mechanisme en daardoor ook de ontwikkeling van stabiele fonologische representaties. Dyslexie wordt het beste behandeld via zogenaamde preventieve phonics-gebaseerde programma’s die worden aangeboden in de kleuterklas of het eerste leerjaar aan nog niet gediagnosticeerde risicokinderen en die de focus leggen op grafeem-foneemkoppelingen en auditieve synthese. Een eenvoudige manier om alle risicokinderen te bereiken en te motiveren voor preventieve leesprogramma’s is door gebruik te maken van spel-gebaseerde computer of tablet-interventies. Over het algemeen is er echter nog weinig bekend over de lange-termijn effecten van preventieve (digitale spel-gebaseerde) leesinterventies, ondanks het belang ervan voor een succesvolle klinische implementatie. Phonics-trainingen vergen ook een intact spraakperceptie systeem. Subtiele spraakperceptieproblemen, veroorzaakt door een beperkte gevoeligheid voor rise times in sommige kinderen met (een risico op) dyslexie, kunnen daarom het beoogde effect van phonics-trainingen beperken. Een aanvullende focus op rise times bovenop phonics-instructie wordt daarom aangeraden in een subgroep van risicokinderen. Een mogelijke manier om de gevoeligheid voor rise times te verbeteren, is via het luisteren naar spraak met envelope-enhancement (EE), een spraakalgoritme dat de rise times in continue spraak expliciet accentueert.

Via drie longitudinale studies (Hoofdstuk 2, 4 en 5) trachtte het huidige doctoraat de cognitieve korte- en lange-termijneffecten van een preventieve tablet- en phonics-gebaseerde leesinterventie, GraphoGame-Flemish (GG-FL), in combinatie met een luisterverhalenspel met of zonder EE, te achterhalen in pre-lezende kleuters met een cognitief risico op dyslexie. Aangezien het auditieve luisterverhalenspel volledig werd ontwikkeld in het kader van dit project, werd ook de haalbaarheid, de plezierervaring en het effect ervan op taalbegrip onderzocht (Hoofdstuk 3).

Hoofdstuk 2 rapporteerde veelbelovende korte-termijneffecten van GG-FL op woordlezen en letterkennis op het einde van de derde kleuterklas. De effecten waren even groot bij kleuters die naar verhalen met of zonder EE hadden geluisterd (Hoofdstuk 4), wat suggereert dat EE geen toegevoegde waarde bracht in de geselecteerde steekproef. Hoofdstuk 3 onthulde wel een haalbare en plezierige auditieve spelervaring en een voorzichtig te interpreteren effect op taalbegrip, ongeacht de aanwezigheid van EE. De korte-termijn effecten van GG-FL waren niet meer zichtbaar in het tweede en derde leerjaar, aangezien alle GG-FL-groepen hetzelfde lees- en spelniveau vertoonden als een actieve en passieve controlegroep. Dit niveau lag ook significant lager dan dat van een typisch-ontwikkelende controlegroep (Hoofdstuk 5).

Kortom, de veelbelovende korte-termijneffecten van GG-FL benadrukken het potentieel ervan om beginnende geletterdheid bij pre-lezende risicokinderen te trainen. Toch impliceert de afwezigheid van de meerwaarde van EE en van de lange-termijn effecten in de lagere school om beide games nog te verder optimaliseren en om de interventieprocedures deels aan te passen.