Hoe angsten uitdeinen: Niet-perceptuele generalisatie van geconditioneerde vreesreacties bij mensen

Het Pavloviaans conditioneringsmodel suggereert dat een oorspronkelijk neutrale stimulus (CS) geconditioneerde responsen (CR) kan uitlokken na herhaaldelijk samen aangeboden te zijn geweest met een betekenisvolle stimulus (US). Een vaak voorkomende observatie is dat andere stimuli (generalisatiestimuli, GS) deze responsen ook kunnen uitlokken, zelfs al werden deze stimuli nooit samen aangeboden met de US. Zulke generalisatie kan adaptief zijn, aangezien ze toelaat om eerder geleerde informatie toe te passen op nieuwe situaties. Echter, emotionele responsen zoals angst kunnen zich ook verspreiden naar onschadelijke stimuli, wat kan bijdragen tot de ontwikkeling van angststoornissen. Een goed begrip van de mechanismen van generalisatie is dan ook nodig om angsten beter te begrijpen. Vooralsnog heeft het onderzoek naar angstgeneralisatie zich vooral gericht op de invloed van perceptuele gelijkenissen tussen stimuli. Over niet-perceptuele vormen van generalisatie, daarentegen, is veel minder geweten. In dit onderzoek hebben wij ons toegelegd op de invloed van het groeperen van stimuli in categorieën en van functionele gelijkenissen tussen stimuli op de generalisatie van geconditioneerde angst en suppressie bij mensen.

We leenden technieken van het equivalentieleren-onderzoeksdomein, waarbij we mogelijke invloeden van puur perceptuele gelijkenissen en directe associatieve relaties tussen stimuli uitsloten. Twee gevestigde methoden werden gebruikt om de novo categorieën van stimuli en functionele gelijkenis tussen stimuli te creëren (de matching-to-sample taak en common-outcomes methode, respectievelijk). Bij beide methoden resulteert het expliciet trainen van een beperkte reeks stimulusrelaties in het ontstaan van complexe, indirecte linken tussen stimuli. Bij een matching-to-sample taak worden deelnemers geleerd te kiezen tussen bepaalde stimuli als horend bij een centrale stimulus. Bij een common outcomes taak delen twee of meer stimuli een associatieve geschiedenis met eenzelfde stimulus of gebeurtenis. Deze volgt namelijk systematisch na aanbieding elk van beide stimuli. Er wordt verondersteld dat enkel mensen in staat zijn stimuli te categoriseren in de eerste taak, terwijl zowel mensen als dieren slagen in de laatste taak. Ons eerste doel was het ontwikkelen van experimentele protocollen om de generalisatie van verschillende geconditioneerde responsen tussen deze stimuli te bestuderen. Ons tweede doel was het bestuderen van het effect van het uitdoven van deze responsen. Meer specifiek onderzochten we in hoeverre uitdoving van geconditioneerde of gegeneraliseerde responsen eveneens zou generaliseren over gerelateerde stimuli.

In Sectie 1 van dit proefschrift hebben we gefocust op arbitraire stimuluscategorieën, gecreëerd met de matching-to-sample taak. We demonstreerden partiële generalisatie van verwachting van gevaar en vonden vervolgens generalisatie van extinctie, maar enkel wanneer de oorspronkelijke CS uitgedoofd werd (Hoofdstuk 2). Uit de resultaten in een vervolgstudie leidden we af dat bepaalde parameters in de matching-to-sample taak de hoeveelheid generalisatie zouden kunnen beïnvloeden, zoals de lengte van de trainingsfase en of de niet-getrainde stimulusrelaties al dan niet getest worden (Hoofstuk 3). Tenslotte bevestigden we eerdere, hierboven vermelde bevindingen over de generalisatie van acquisitie en extinctie en breidden we deze uit, deze keer in een geconditioneerde suppressie-paradigma (Hoofdstuk 4).

Sectie 2 beschrijft een reeks experimenten die de common outcomes taak bevatten. We vonden eerst partiële generalisatie van verwachting van gevaar en generalisatie van extinctie, maar enkel wanneer de oorspronkelijke CS uitgedoofd werd, wat in grote mate overeen kwam met onze bevindingen in sectie 1 (Hoofdstuk 5). Een tweede experiment in dit hoofdstuk sloot een mogelijke designbeperking uit als alternatieve verklaring voor onze bevindingen over extinctie. In het volgende hoofdstuk bevestigden we deze bevindingen in een geconditioneerde suppressie-paradigma (Hoofdstuk 6). Tenslotte demonstreerden we dat het instrueren van deelnemers over de associaties tussen de betrokken stimuli en de outcome stimuli volstaat om generalisatie te versterken (Hoofdstuk 7).

Samengevat vonden we robuuste, zij het partiële generalisatie van geconditioneerde responsen binnen arbitraire stimulus categorieën en tussen functioneel gelijkende stimuli in al onze experimenten. Extinctie kan ook generaliseren tussen deze stimuli, maar enkel wanneer de oorspronkelijke CS uitgedoofd wordt. Deze bevindingen kwamen in beide onderzoekslijnen naar voor, en lijken dus onafhankelijk van de aard van de onderliggende equivalentierelaties.