OPTIBARRIER: Optimale barrières voor duurzame levensmiddelenverpakkingen: balans tussen over- en onderverpakken (OPTIBARRIER)

Sinds 2005 bouwt Pack4Food aan een netwerk dat bedrijven, kennisinstellingen en overheid samenbrengt om levensmiddelen beter te verpakken. De aanleiding van dit project was de vraag vanuit verschillende stakeholders (verpakkingsproducenten, voedingsproducenten, retailers) of het gebruikte verpakkingsmateriaal wel het meest optimale materiaal is om de houdbaarheid van de levensmiddelen te garanderen. Dit werd mede gedreven door de toenemende aandacht voor duurzaamheid zowel in termen van materiaalgebruik (bv. mono- vs. multilaagverpakkingen) als in termen van het reduceren van voedselverlies. Dit reflecteerde zich in een toenemende nood bij de stakeholders aan concreet implementeerbare kennis rond de link tussen barrière-eigenschappen van verpakkingsmaterialen in de brede zin van het woord en hun uiteindelijk functionaliteit voor het verpakte levensmiddel in termen van kwaliteit (microbiologisch bederf, kleurstabiliteit) en veiligheid (uitgroei pathogenen, migratie).

Het VIS-traject OPTIBARRIER bestond uit drie concrete deelprojecten rond het centrale vraagstuk: oververpakken vs. onderverpakken. In het eerste deelproject werd het effect van verschillende niveaus van gasbarrière (bv. mono- vs. multilaagverpakkingen), resulterend in verschillende dynamische O₂-concentraties, op de houdbaarheid van levensmiddelen bestudeerd. Het tweede deelproject zoomde in op de lichtbarrière van verpakkingen en meer concreet op de interactie tussen lichtblootstelling, lichttransmissie van de verpakking, de dynamische O₂-concentratie in de verpakking en de resulterende houdbaarheid van levensmiddelen. Het derde deelproject onderzocht hoe een functionele barrière geïntegreerd kan worden in verpakkings-materialen om (specifieke) migratie (bv. minerale oliën) vanuit deze materialen naar de levensmiddelen te reduceren. Dit alles werd ondersteund met een uitgebreide disseminatie- en implementatiepijler specifiek gericht naar de ruime doelgroep van bedrijven.

Elk deelproject bestond uit verschillende deeltaken en voor elk van deze deeltaken werden testen uitgevoerd door de verschillende onderzoeksinstellingen, waaronder ook bewaarproeven voor verschillende levensmiddelen (kort houdbare, middellang houdbare en lang houdbare producten) verpakt telkens in een referentie, een lage barrièreverpakking en een hoge barrièreverpakking. Hieruit zijn enkele belangrijke conclusies of lessons learntontstaan, zoals:

• voor kort houdbare producten kon er overgeschakeld worden naar monolaagsmaterialen of naar vereenvoudigde materialen (met minder lagen).
• voor medium houdbare producten bleek de interactie zuurstof met licht heel cruciaal; in vele gevallen was hier nog steeds een multilaagsmateriaal noodzakelijk, maar hierbij kon wel overgegaan worden naar een multilaagssamenstelling die als beter recycleerbaar wordt beschouwd.
• het effect van de toevoeging van een zuurstofabsorber aan de verpakking was dat een betere kleur- en geurstabiliteit werd vastgesteld wanneer het vleesproduct verpakt werd in een hoge barrièreverpakking. In een lage barrièreverpakking bleek de toevoeging van een zuurstofabsorber niet nuttig;
  
• de aanwezigheid van een buitenste PE-laag op een vochtgevoelige hoge barrièreverpakkingen is belangrijk om de zuurstofbarrière voldoende te bewaren. Tevens kan de positie van de verschillende lagen in een multilaagsverpakking van cruciaal belang zijn voor de gasbarrière eigenschappen;
• de invloed van het type levensmiddel op migratie van componenten uit de verpakking naar het levensmiddel.