BIJDRAGEN AAN RUIMTELIJKE RECHTVAARDIGHEID IN DE TRANSIT-STAD. Analyse van stedelijke praktijken van gedwongen migranten en burgersolidariteit in de stedelijke openbare ruimte: lessen uit de Brusselse Noordwijk

Dit doctoraatsonderzoek onderzoekt gedwongen migratie als een hedendaagse stedelijke conditie, door zich te richten op de ruimtelijke praktijken van migranten die gevangen zitten in een opgeschorte juridische staat. Omdat ze geen toegang krijgen tot fundamentele rechten die zich materialiseren als precair in stedelijke publieke ruimtes, wordt deze conditie al snel een ruimtelijke kwestie. Door de ethische rol van ruimtelijke beoefenaars en ontwerpers te onderzoeken om rechtvaardigheid te bevorderen, stelt dit onderzoek zich de vraag: Welke lessen kunnen we leren van de strategieën van ontheemden om de aanwezigheid van mensen met zwakke juridische claims op de stad te legitimeren, en hoe kan ontwerp worden ingezet om ruimtelijke rechtvaardigheid te bewerkstelligen?

Door middel van contextspecifiek, casusgebaseerd onderzoek in de Noordwijk van Brussel, België, een gebied dat tijdens de Europese vluchtelingencrisis van 2015 verstrikt raakte in migratie, onderzoekt het onderzoek hoe het verwelkomen van migranten vanaf dat moment plaatsvond binnen een vijandig juridisch kader. Het bestudeert de ruimtelijke praktijken van on-gedocumenteerde migranten in de stedelijke publieke ruimte en de solidariteit van burgers die hen daarbij ondersteunt – dit in omstandigheden die voortdurend veranderen en constant in beweging zijn, worstelend met methodische vragen over hoe mobiele dynamiek en vergankelijkheid kunnen worden vastgelegd.

Het mobiliseert ontwerp- en actieonderzoek via een transdisciplinaire benadering, verweven in meerdere gesitueerde posities en betrokken in samenwerkingsprocessen en verschillende activiteiten. De methodologie omvat een uitgebreid literatuuronderzoek over verschillende disciplines heen; meerdere etnografische methoden (deelnemende observatie, architecturale en digitale etnografie, focusgroepen en gesprekken); tekenen (tijdsgebaseerde en interpretatieve mapping, diagrammen, collages en illustraties) en lesgeven.
Het onderzoek onthult de medeplichtigheid van traditionele ontwerp- en planningspraktijken bij het in stand houden van uitsluiting, en gebruikt verschillende vormen van representatie om de ruimtelijke claims van migranten en de burgersolidariteit die hen ondersteunt, in te schrijven. Dit onthult vervolgens hoe migranten- en burgerpraktijken meer inclusieve en rechtvaardige benaderingen kunnen informeren.

Om dit te doen, worden eerst gevestigde verhalen over integratie, burgerschap en bestendigheid verstoord en wordt in plaats daarvan gepleit voor verschuivingen in perspectieven richting solidariteit, agentschap, doorgang en inscriptie. De geleerde lessen laten zien dat ruimtelijke disciplines, om richting ruimtelijke rechtvaardigheid te bewegen, medeplichtigheid moeten ontmantelen door hun rollen te richten op achtergestelde groepen mensen - in dit geval gedwongen migranten die vastzitten in het ongewisse.
Door te leren van de Noordwijk als een Passage City, benadert het de hefboomwerking vanuit drie posities in ruimtelijke disciplines - stedelijk ontwerp, stedelijk onderzoek en planning - en roept het op tot een actieve houding ten opzichte van verandering en actie, door hun rollen te heroriënteren naar respectievelijk empowerment, mogelijkheid en actie. Deze worden gedemonstreerd als daden van invloed, daden van verzet en daden van rechtvaardigheid.

Gebaseerd op de veronderstelling dat ruimtelijke ontwerpers een ethische verplichting hebben om ongelijkheden bloot te leggen, medeplichtigheid te ontmantelen en hun praktijken als hefbomen te benutten, plaatst dit onderzoek gedwongen migratie, zoals deze zich manifesteert in haar opgeschorte toestand in de stedelijke publieke ruimte, in het discours van Architectuur, Stedelijk Ontwerp, Landschapsstedenbouw en Stadsplanning als een kwestie van ruimtelijke rechtvaardigheid