De terughoudende verspreiding van de Nieuwe Filosofie in de Lage Landen: Getuigenissen over het onderricht van Cartesiaanse wijsbegeerte uit de collegedictaten 1650-1750

De verspreiding van Descartes’ nieuwe filosofie bleek een verhaal van zowel succes als tegenstand. In de Lage Landen, waar de Franse denker zich anno 1628 had gevestigd, werden zijn dualistische en materialistische fysica en metafysica enerzijds verwelkomd omwille van hun vernieuwend karakter, anderzijds verworpen door verscheidene punten die onverzoenbaar schenen met de heersende Aristotelische, i.c. Katholieke doctrine. En misschien lijkt dit hoofdstuk in de geschiedenis van de filosofie reeds in zijn finale versie geschreven te zijn, grotendeels onverkend bronnenmateriaal, nl. honderden studentennota’s -collegedictaten- van de 17e en 18e eeuw, bieden ons nieuwe mogelijkheden om te achterhalen hoe de Cartesiaanse leer aan de universiteiten van zowel de Noordelijke als Zuidelijke Nederlanden werd onderwezen. Deze collegedictaten zijn reeds ontsloten, verzameld, geïnventariseerd en (voor een deel) gedigitaliseerd in het lopende project ‘Magister Dixit’ aan de Leuvense Alma Mater. Hiermee is een eerste stevige basis gelegd om onze kennis te verdiepen over hoe Cartesiaanse fysica en metafysica, hand in hand met zijn logica, doordrongen tot in de universitaire colleges van de Lage Landen. Een grondige studie, met een gedetailleerde vergelijking tussen de onderwijspraktijken en de receptie van Descartes in Noord en Zuid, zullen onze kennis over één van de meest fascinerende en bepalende periodes in de wetenschapsgeschiedenis ongetwijfeld verbeteren: hoe konden Cartesiaanse methodes en zienswijzen met het traditioneel Aristotelisch programma worden gerijmd, hoe wist de nieuwe wetenschap -de Wetenschappelijke Revolutie van de 17e eeuw- in de Lage Landen opgang te maken via de kennisoverdracht aan universiteiten ?