Spraakmakers: de effecten van taalbewuste exploratieve gesprekken als werkvorm in OKAN (Spraakmakers)

PROBLEEMSTELLING Groepswerk wordt vaak ingezet om metacognitieve en probleemoplossende vaardigheden te stimuleren. Het biedt kansen voor deze uitdagingen maar de praktijk blijkt inefficiënt en ineffectief. Door tijdsdruk wordt niet-overwogen omgesprongen met groepswerkvormen en in probleemoplossende situaties ontstaan zo enkel cumulatieve en vaak ook competitieve gesprekken (T’Sas, 2018). De leerwinsten zijn hierbij kleiner dan beoogd: zowel het resultaat achteraf als de constructieve effecten tijdens het groepswerk laten te wensen over. Soms is deze aanpak zelfs contraproductief. Bovendien weten we hoe het wel moet: eerder empirisch onderzoek leerde dat de ‘exploratory talk’-methodiek een sterk effect heeft op de talige, probleemoplossende en metacognitieve ontwikkeling van leerlingen. (Mercer (1996); Mercer & Littleton, 2007; Mercer, Wegerif, & Dawes, 1999; Rojas-Drummond & Mercer, 2003, Mercer et al.- (1999)). Deze methodiek sluit bovendien aan bij de coöperatieve leerstrategieën die vaak gebruikt worden door leerkrachten in OKAN-scholen. Er is weinig geweten over hoe deze methodiek ingezet kan worden bij de OKAN-leerlingen in het Vlaamse onderwijs. Hier dreigt een neerwaartse spiraal, want als OKAN-leerlingen hun talige groei niet optimaal ontplooien, zullen zij niet alleen meer moeite hebben met taal, maar ook met de inductieve lesmethoden en minder vlot doorstromen in het regulier secundair onderwijs. Bovendien staat het OKAN-onderwijs onder druk: er moet veel gerealiseerd worden en leerlingen moeten zo snel mogelijk doorstromen naar het “reguliere” onderwijs. Het lijkt dan contradictorisch om hier nog een leerlijn aan toe te voegen, maar geteste inzichten in eerder exploratief onderzoek in Vlaanderen (T’Sas, 2018) kunnen net voordelen opleveren voor deze doelgroep. Het is wel zo dat de leerkrachten behoefte hebben aan bijscholing in hun individuele en collectief-georiënteerde redeneervaardigheden en eventueel taalontwikkelend lesgeven. Hoe we deze professionalisering best aanpakken met aandacht voor alle uitdagingen in OKAN is onderwerp van deze studie. ONDERZOEKSVRAGEN Hoofdonderzoeksvragen: Hoe kunnen we de meta linguïstische, specifieke schoolse, en groepswerk vaardigheden van leerlingen in de huidige OKAN context versterken door een taalbewuste aanpak van exploratieve gesprekken? En, zetten de ex-OKAN leerlingen deze vaardigheden ook in na de overstap naar het reguliere onderwijs? Subonderzoeksvraag: Op welke manier moeten de OKAN leerkrachten opgeleid worden, rekening houdend met hun voorkennis, en met de beperkte tijd voor nascholing door de hoge druk in het onderwijs en met name in OKAN scholen? ONDERZOEKSMETHODE De onderzoeksmethode is gebaseerd op een nauwe samenwerking met het werkveld. Elke methodologie is gedefinieerd in functie van de doelstellingen van de verschillende fasen, van het verzamelen en ontwikkelen van informatie tot implementatie en bètatests. We hanteren een mixed method onderzoeksaanpak: • Kwalitatief theoretisch werk: literatuurstudie + klankbordgroepen met een focus op bestaande knowhow rond groepswerk en taalontwikkelend lesgeven in combinatie met theorie van exploratieve gesprekken om een taal-geïnformeerde aanpak te ontwikkelen; • Kwalitatief onderzoek om actuele uitdagingen en benaderingen van groepswerk in OKAN in kaart te brengen door: semi-gestructureerde interviews met OKAN-leerkrachten in partnerscholen; focusgesprekken met huidige en voormalige OKAN-leerlingen; open en closed sessies om feedback te verzamelen over de ontwikkelende lesmaterialen; deelnemersobservatie van groepswerk in partnerscholen. • Kwantitatief onderzoek door online enquête bij OKAN-leraren in Vlaamse scholen. • Kwantitatieve + kwalitatieve analyse van video-opnames van groepswerk voor en na de interventie om impact te meten (following theoretical approach van Mercer). • Ontwikkeling en evaluatie van materiaal en nascholingstraject in co-creatie met het werkveld, gevolgd door beta-testen van lesplannen en materialen in schoolcontexten en van de nascholing voor leerkrachten en NT2 studenten.