Van exclusie naar inclusie. Naar een beter begrip van de toegang tot sociale rechten voor dak- en thuislozen in België.

Het doel van dit doctoraat is om een beter inzicht te krijgen in de toegang tot sociale rechten voor personen die dak- en thuisloosheid ervaren. In verschillende welvaartstaten blijft het principe 'geen adres, geen rechten' bestaan, waardoor sociale rechten afhankelijk zijn van het hebben van een geregistreerd adres. Dit creëert een "Postal Paradox" (Byrne, 2018) waarbij het ontbreken van een adres de toegang tot rechten beperkt en dak- en thuisloosheid in stand houdt. Verschillende Europese landen hebben alternatieve registratiesystemen ingevoerd voor personen zonder adres, en er is meer erkenning van het 'recht op een effectief briefadres' voor dak- en thuislozen, zoals geformuleerd in de 'Homeless Bill of Rights' door FEANTSA en de Housing Rights Watch (2017).

Dit doctoraat onderzoekt het referentieadres bij een Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW) in België, en gebruikt daarvoor kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden. De analyse van administratieve data toont de ernst en complexiteit van chronische dak- en thuisloosheid, waarbij de administratieve onzichtbaarheid sterk aanwezig is. De kwalitatieve analyse maakt gebruik van verschillende benaderingen om adresloosheid te bestuderen, zowel vanuit een 'non-take-up' perspectief, als vanuit het perspectief van administratieve lasten. De resultaten onthullen een kloof tussen beleidsontwerp en -uitvoering, wat verregaande gevolgen heeft voor een zeer precaire bevolkingsgroep. Het referentieadres werd geïntroduceerd om de meest uitgeslotenen te includeren, maar de uitvoering van het beleid wordt belemmerd door verregaande voorwaardelijkheid, administratieve lasten en conflicterende doelstellingen. Deze inconsistentie resulteert in de exclusie van individuen die niet voldoen aan de voorwaarden, wat leidt tot ernstige gevolgen zoals het verlies van de toegang tot fundamentele rechten en verdere administratieve en sociale uitsluiting.