Hoe gezond is het nieuws? De ontwikkeling van een transdisciplinair onderzoeksdesign voor de studie van constructie en deconstructie van gezondheidsnieuws

Deze studie situeert zich binnen recente maatschappelijke tendensen zoals ‘healthism’ (Skrabanek 1994), medicalisering (Christiaens & van Teijlingen, 2009) en vergrijzing waardoor senioren een steeds belangrijker wordende doelgroep van gezondheidsinformatie zijn (Bracke et al., 2008). Een essentieel element in dit actueel debat is de enorme toename aan medische informatie via de massamedia, maar ook via andere spelers (of stakeholders) zoals overheden, educatieve en wetenschappelijke organisaties, en commerciële actoren. De vraag of dit proces senioren als patiënten/consumenten meer kennis en macht geeft (‘empowerment’) dan wel hen blootstelt aan subtiele manipulatie door misleidende of conflicterende informatie van stakeholders, blijft voorlopig voorwerp van intens debat (Fox et al., 2005; Santana et al., 2011). Dat komt mede doordat onderzoekers tot dusver eenzijdig gefocust hebben op de producenten van gezondheidsnieuws (bv. Applbaum, 2009), de nieuwsinhoud (bv. Goodfellow et al., 2013), of op de nieuwsconsumenten (bv. Lewis, 2006). Men onderzocht telkens een deel in plaats van het geheel en daarom hebben we tot op vandaag geen volledig inzicht in het proces van nieuwsconstructie en -deconstructie. Wij sluiten ons daarentegen aan bij de stelling van Rimal en Lapinski (2009) dat gezondheidscommunicatie benaderd dient te worden vanuit een transdisciplinair perspectief om inzicht te krijgen in de complexe interactiepatronen die vorm geven aan het discours over gezondheid. De centrale doelstelling van deze paper is daarom de ontwikkeling van een innovatief, transdisciplinair onderzoeksdesign dat kan toegepast worden om te onderzoeken welke rol de verschillende stakeholders opnemen in de constructie van discours rond senioren-gerelateerde gezondheidskwesties via de nieuwsmedia, en hoe het publiek van Vlaamse senioren gezondheidsinformatie verzamelt en deconstrueert. In navolging van Chiapello en Fairclough (2002, p.206) definiëren we transdisciplinair onderzoek als een “particular form of interdisciplinary research which (…) initiates a dialogue between two disciplines and frameworks, which may lead to a development of both through a process of each internally appropriating the logic of the other as a resource for its own development.” Uitgaande van de hierboven beschreven tendensen opteren we voor een transdisciplinaire samenwerking tussen communicatiewetenschappen, sociolinguïstiek, geneeskunde en sociologie. Methodologisch stoelt het onderzoeksdesign op een triangulatie van verschillende kwalitatieve en kwantitatieve onderzoekstechnieken. We onderscheiden vier convergerende onderzoekslijnen die sterk met elkaar verweven zijn: 1. De eerste onderzoekslijn brengt het discours van en de politiek-economische en institutionele relaties tussen de actoren in het veld van senioren-gerelateerde gezondheidskwesties in kaart. We combineren politiek-economische analyse, een stakeholder mappingtechniek en een reeks van semigestructureerde elite-interviews met vertegenwoordigers van de stakeholders. 2. Een tweede onderzoekslijn focust op de (productie)levenscyclus van nieuwsverhalen over senioren-gerelateerde gezondheidskwesties. Via een case-georiënteerde, ‘multi-sited’ linguïstisch etnografische benadering, onder meer in de communicatieafdeling van een farmaceutisch bedrijf en in een krantenredactie, wordt het complexe raderwerk van discursieve praktijken en professionele routines ontleed dat vorm geeft aan de berichtgeving over gezondheid. 3. Terwijl de tweede onderzoekslijn de productie van gezondheidsnieuws analyseert, focust het derde subproject op de uiteindelijke output van het nieuwsproductieproces: de nieuwsinhoud. Aan de hand van kwantitatieve inhoudsanalyse, frame en discoursanalyse onderzoeken we welke stakeholders, bronnen en discourses aan bod komen in senioren-gerelateerd gezondheidsnieuws in verschillende Vlaamse nieuwsmedia. 4. De laatste onderzoekslijn positioneert zich aan het ontvangersuiteinde van de nieuwsketen: de consumptie van gezondheidsinformatie. In twee series van focusgroepinterviews zal nagegaan worden hoe Vlaamse senioren informatie rond gezondheid ontvangen, interpreteren en evalueren in termen van betrouwbaarheid en waardevolheid. Zo kunnen we inzicht verwerven in de geletterdheid van senioren op het vlak van gezondheid (‘health literacy’) en de bredere sociale vraag naar transparante informatie over gezondheid. Zoals eerder aangegeven streven we naar een kruisbestuiving tussen de verschillende onderzoekslijnen. Daartoe voorzien we verschillende overlegmomenten en integratiefases. Het doel van deze paper is om uitgebreid te reflecteren over het onderzoeksdesign van dit ambitieus onderzoeksproject, meer bepaald over de transdisciplinaire benadering, de theoretische invalshoeken, en de gekozen onderzoeksmethoden.

Jaar van publicatie:2015

Toegankelijkheid:Open